पुस्तक : बास्तोलाको कवितासंग्रह ‘भोका सपनाहरू’

✍️ सुशीला घिमिरे

‘भोका सपनाहरू’ यो साहित्यकार होमशंकर बास्तोलाको कविता कृति हो जुन हालैमात्र प्रकाशित भएको छ । यो पुस्तक गद्यकविता कृति हो । कौशिकी साहित्य प्रतिष्ठान काठमाडौंबाट प्रकाशित यस पुस्तकको सर्वाधिकार कवि बास्तोलामै सुरक्षित रहेको छ भने २०७८ साल चैतमा पहिलो संस्करण आएको यस पुस्तकको प्रकाशित प्रति १००० रहेको छ । पुस्तकमा कोहलपुर बाँकेका विक्रम शिशिरको आवरण र वसन्तराज अज्ञातको साजसज्जा रहेको छ । यो पुस्तकको मुद्रण सुनगाभा अपसेट प्रेस डिल्लीबजार काठमाडौंमा भएको पाइन्छ ।

पुस्तक भूमिका खण्डसहित ९५ पृष्ठको छ भने यसको मूल्य व्यक्तिगत २५० र संस्थागत पाँच सय रुपैयाँ छ । पुस्तक डिएमआई साइजमा छ । छपाइ स्तरीय छ र अशुद्धिहरू खासै छैनन् । आवरणमा सामान्य सेतो पृष्ठभूमिमा मानिसहरूको अमूर्त चित्र रहेको छ । माथि सेतो पृष्ठभूमिमा पुस्तकको शीर्षक ‘भोका सपनाहरू’ राता ठूला अक्षरमा लेखिएका छन् भने तल साना अक्षरमा कविको नाम ‘होकशंकर बास्तोला’ भनेर छापिएको छ ।

पृष्ठ आवरणमा फोटोसहित कविका बारेमा आर.एम. डङ्गोल, ठाकुर बेलवासे र चेतनाथ धमलाले व्यक्त गरेका विचारहरू दिइएको छ । तल लोगोसहित पुस्तकको प्रकाशक कौशिकी साहित्य प्रकतिष्ठानको नाम दिइएको छ । पृष्ठ आवरणको भित्रपट्टि कवि बास्तोलाको परिचय दिइएको छ जसअनुसार उहाँ कुइभिर-३ ओखलढुंगामा जन्मिनु भएको भन्ने थाहा हुन्छ । नारायणप्रसाद बास्तोला र वेदमाया बास्तोलाका छोरा होमशंकरले एलएलबी तथा स्नातकोत्तर गर्नुभएको छ भन्ने कुरा पनि यहीको विवरणबाट थाहा हुन्छ ।

उहाँका यसपूर्व आँसुका झरनाहरू (कथासंग्रह २०५८), घाम हराएको दिन (गजलसंग्रह २०६१), बन्दुकको छाया (कथासंग्रह २०६७) र हिमाल पहाडका कथा (संकलित कथासंग्रह २०७१) प्रकाशित भइसकेका छन् । उहाँ अन्तर्बोध (साहित्यिक त्रैमासिक पत्रिका र कपन कविता क्यालेन्डरको सम्पादक पनि हुनुहुन्छ । हाल बुढानीलकण्ठ १२ कपनमा आफ्नै निवासमा बस्तै आउनु भएका बास्तोलाले जनआन्दोलन घाइतेसम्मान (नेपाल सरकार, २०६३), भानुभक्त काव्य पुरस्कार ( २०७१), यज्ञराज घले संस्था पुरस्कार (२०७४) तथा प्रेस काउन्सिल साहित्यिक पत्रकारिता पुरस्कार (२०७६) प्राप्त गर्नुभएको छ ।

हाल वाणी प्रकाशन विराटनगर, दायित्व वाङ्मय प्रतिष्ठान काठमाडौं, जनमत वाङ्मय प्रतिष्ठान काभ्रेपलान्चोक, कपन साहित्य समाज काठमाडौं, कौशिकी साहित्य प्रतिष्ठान काठमाडौं तथा नेपाल साहित्यिक पत्रकार संघ केन्द्रीय सचिवमा उहाँको संलग्नता रहेको छ ।
यस पुस्तकको भूमिका खण्डमा कौशिकी साहित्य प्रतिष्ठानकाका अध्यक्ष चेतनाथ धमालाको ‘मुक्तिका स्वरभित्र भोका सपनाहरू’ शीर्षकको प्रकाशकीय, साहित्यकार आर.एम. डङ्गोलको ‘भोका सपनाहरूको प्रवृत्तिगत वैशिष्ट्य’ र कवि बास्तोलाको ‘भोका सपनाहरूका बारेमा बोल्नै पर्दा’ शीर्षकका विचारहरू रहेका छन् । यसपछि कविता क्रम रहेको छ ।

यस पुस्तकमा जम्मा ३५ वटा कविता छन् । यो गद्य कवितासंग्रह हो । एक शब्दको शीर्षकमा ११ वटा, दुई शब्दको शीर्षकमा आठवटा, तीन शब्दको शीर्षकमा १२ वटा, चार शब्दको शीर्षकमा तीनवटा र छ शब्दको शीर्षकमा एउटा कविता यस संग्रहमा रहेका छन् । यसबाट उहाँका छोटा शीर्षक राख्ने प्रवृत्ति यहाँ देखापर्छ । शीर्षक जस्तै उहाँका कविताहरू पनि छोटा नै छन् । प्रायः सबै कविता दुई पृष्ठको फैलावटमा रहेका छन् । ३५ वटामध्ये ३२ वटा कविता दुई पृष्ठमा समेटिएका छन् भने तीनवटा कवितामात्र तीन पृष्ठको फैलावटमा छन् ।

यसरी हेर्दा उहाँका कविताहरू न धेरै छोटा न धेरै लामा छन्, मध्यम आयामका कविताहरू यस पुस्तकमा समेटिएका छन् । प्रकाशकीयमा चेतनाथ धमलाले भन्नुभए जस्तै यस पुस्तकका कविताहरूले समाजको गतिशील बाटो र पाटोको चित्रण गरेका छन् । प्रकृति चित्रण, अन्यायविरुद्ध आक्रोश, चेतावनी, अभाव, गरिबी, भविष्यप्रतिका सपनाहरू, सामाजिक विकृति, निराशा, चिन्ता, आशावादीता, जीवन दर्शन, समाजचित्रण, माया वा स्नेह आदिसम्बन्धी धारणा यस संग्रहभित्रका कविताले प्रस्तुत गरेका छन् ।

सडक, पूmल नदी जस्ता कविताहरू प्रतीकात्मक छन् । यसै गरी तमसुक, साँपहरू, जन्जिर र पर्खाललगायत कविताहरूमा विद्रोह, सामाजिक विपभेदप्रति आक्रोश तथा घृणाजस्ता भावप्राधान्य पाइन्छ । ‘भोका सपनाहरू’ समग्रमा माक्र्सवादी सौन्दर्य चिन्तन प्रभावित कृति हो भन्न सक्न्छि । कवि बास्तोलालाई बधाई छ तथा पुस्तकको सफलताको कामना । यसका साथै कविलाई यस्तै अन्य कृतिहरूको सिर्जनाका लागि अग्रीम शुभकामना ।