…तैपनि किन आक्रामक देखिन्छन् नेताहरू ?

‘मर्दहरू इतिहास बनाएर जान्छन्, नामर्दहरू इतिहास भजाएर खान्छन्’ यो अरू कसैको भनाइ हो । मैले यसपूर्व पनि मेरा लेखहरूमा यो घतलाग्दो वाक्यको प्रयोग गरेको छु । नेपालको हकमा यो वाक्य धेरै व्यक्तिहरूमा चरितार्थ हुँदै गइरहेजस्तो लाग्छ । कुनै कालखण्डमा लगाएको बालीबाट जीवनभर आयस्ता लिइरहन चाहने समुदाय नेपालमा धेरै देखियो । मैले यसो गरेको थिएँ, मैले उसो गरेको थिएँ भनेर आफ्नो योगदानलाई निरन्तर भजाइरहन चाहने वर्गकै पोल्टामा नेपालको राजनीति परिरहेको छ । हाम्रा क्रान्तिकारी नेताहरू सधैंभरि आफ्नो इतिहासलाई अगाडि राखेर सधैं आक्रामक शैलीमा जनता सामु प्रकट भइरहेका देखिन्छन् । मानिसको योग्यतामापन गर्ने आधार के होला ? सायद आफ्नो योग्यताको सामथ्र्यले अरूको योग्यताको मापन गरिन्छ । सामुन्नेमा भएको मानिसको योग्यता हेरेर कसैको योग्यताको मापन हुन्छ । आफ्नो सामु उभिएको मानिसको भन्दा भिन्न विचार राख्न सकेको अवस्थामा वा उसले जानेका विषयभन्दा फरक विषयमा कुरा गर्ने हो भने सायद मानिस जान्ने हुनसक्छ । अर्को आधार उसैले जानेको कुराका आधारमा पनि मानिस योग्य हुन सक्छ ।

नेता छ सामाजिक सेवा गर्नुको सट्टा ठेकेदारी गर्छ, दलाली गर्छ । डन बन्छ र जनतालाई अधीनमा राख्न चाहन्छ । डाक्टर छ, डाक्टरभन्दा बढी समाजसेवी हुँ भन्छ । प्राध्यापक छ प्राध्यापनभन्दा बढी राजनीति गर्छ, विश्लेषक हुँ भन्छ, विज्ञ हुँ भन्छ तर विज्ञता प्रदर्शन गर्ने ठाउँमा उसको निर्णायक उपस्थिति हुँदैन । मास्टर छ पढाउनेभन्दा बढी अरू नै काम गर्छ ।

मभन्दा अग्लो मानिसको योग्यता सायद मैले मापन गर्न सक्दिन । जब अयोग्यले योग्यता नाप्न थाल्छ बेथिति पनि त्यहीँबाट प्रारम्भ हुन्छ । अरू माथि औँला उठाउन जस्तो सजिलो आफू बन्न हुँदैन । साहित्यशास्त्रमा नवरसको कुरा गरिएको छ । भक्तिमार्गीहरूले भक्तिरस पनि थपेर रसको संख्या दश हुने कुरा गरेका छन् । जतिवटा रस हुन्छन् त्यति नै वटा भाव हुन्छन् । मानिसभित्र माथि भनिएका सबै प्रकारका भाव विद्यमान रहन्छन् । जुन भावको अवस्था सिर्जना हुन्छ त्यही भाव रसरूपमा प्रकट हुन्छ भनिएको छ । अरू प्राणीमा पनि ती भावहरू अवश्य हुँदा हुन् तर सबै प्राणीमा प्रकट हुने भावका बारेमा हामीलाई थाहा नभए पनि मानिसमा हुने विभिन्न भावका बारेमा हामीलाई जानकारी हुन्छ । मानिसमा विद्यमान ती भावको आधार मानिस नै हो । यसरी हेर्दा मानिस धेरै प्रकारको भएको देखियो । शृङ्गार, हास्य, करुण, वीर, रौद्र, बीभत्स, भयानक आदि धेरै प्रकारका भाव प्रकट गर्ने मानिस कति प्रकारको हुन्छ होला ? सायद यो पनि रहस्यकै कुरा भयो ।

यसभन्दा पहिले मानिसले देखाउने भित्री-बाहिरी चरित्र र उसका विभिन्न अवस्था, रूप र क्षमताका कारेमा कुरा गर्ने गरकै हुँ । मानिसले गर्न सक्ने कामको सूची तयार गर्ने हो भने लामै हुन सक्छ । मानिसले गर्ने कामका आधारमा मानिसमा उपाधिहरू चढ्दै जान्छन् । जस्तै जागिरे मानिस, बेरोजगार मानिस । जागिरमा पनि विभिन्न क्षेत्र र तहका मानिस । मानव अधिकारवादी, सामाजिक अभियन्ता, राजनीतिक नेता आदि । यतिमात्रै भएर पनि पुग्दैन एउटै मानिस धेरै प्रकारका भूमिकामा आउन थाल्छ । नेता छ सामाजिक सेवा गर्नुको सट्टा ठेकेदारी गर्छ, दलाली गर्छ । डन बन्छ र जनतालाई अधीनमा राख्न चाहन्छ । डाक्टर छ, डाक्टरभन्दा बढी समाजसेवी हुँ भन्छ । प्राध्यापक छ प्राध्यापनभन्दा बढी राजनीति गर्छ, विश्लेषक हुँ भन्छ, विज्ञ हुँ भन्छ तर विज्ञता प्रदर्शन गर्ने ठाउँमा उसको निर्णायक उपस्थिति हुँदैन ।

मास्टर छ पढाउनेभन्दा बढी अरू नै काम गर्छ । कर्मचारी छ ऐन, नियम, कानुन र कार्यालयको पदीय कामभन्दा बढी अन्य निकायको काम गर्छ । कवि छ कविताभन्दा बढी राजनीति लेख्छ र साहित्यकार बस्ने ठाउँ खोज्न थाल्छ । पत्रकार हुँ भन्छ समाचार लेखेरभन्दा बढी नलेखेबापत पैसा कमाउने मेसो खोज्छ । एवम् क्रमले नेपालमा त आफू जुन विषयको विज्ञ हुनुपर्ने हो त्योभन्दा अरू नै विषयको विज्ञ बन्न थाल्छ । आफ्नो क्षेत्रमा आफ्नो सुरक्षा देख्दैन र अर्कै क्षेत्रतर्फ लालायित हुन्छ । यहाँ कसैलाई पनि आफ्नो पेसा फापेको दखिँदैन । आफ्नो पेसामा कोही पनि सफल छैन बरु अरूकै पेसामा ऊ सफल भएको ठान्छ । यद्यपि यी कुरा सबैमा लागु हुँदैनन् तर आजका मानिसको प्रवृत्ति यस्तै प्रकारको देखिन्छ । यसरी हेर्दा मानिसभित्र कति क्षमता छ भनेर कसैले मापन गर्न सक्ने अवस्था नै छैन । समाजसेवा त हाम्रो देशको सबैभन्दा बढी फस्टाएको क्षेत्र हो जहाँ हरेक क्षेत्रका मानिसहरू आएर सफल भएका छन् । सफल यस मानेमा छन् कि समाजसेवाको नाममा सबैभन्दा बढी अनियमितता भएको छ । बढी भ्रष्टाचार भएको छ । समाजसेवीको त कुनै योग्यता नै हुनुपर्दो रहेनछ । नामजस्तै काम गरेर बस्न यहाँ कसैलाई मान्य छैन ।

आज यस्तै पेचिलो कुराले जिज्ञासा जन्माएको हो । नेपाली राजनीतिमा सबै प्रकारका अभ्यास भइरहेका छन् । के गर्दा के हुन्छ ? भन्ने विषयमा समीकरण र ध्रुवीकरणका प्रायः सबै अभ्यास भइसकेका छन् । कुन पार्टी कुन पार्टी मिल्दा के हुन्छ ? भन्ने परिणाम जनताका सामु आई नै सकेको छ । अब कुनै पार्टी हाम्रो पार्टी वा व्यक्तिले म फलानो पदमा पुगेँभने यसो गरिनेछ भन्ने कुनै विकल्प बाँकी रहेको छैन । कुनै पार्टीभित्रका व्यक्तिहरू परीक्षण हुन बाँकीजस्ता लागेका बाहेक अरू सबै परीक्षण भइसकेपछि मात्र नेपाली जनतामा यति सारो निराशा बढेको हो । जुन जोगी आए पनि कानै चिरेको भन्ने उखान चरितार्थ भएपछिको प्रतिक्रिया ठाउँठाउँमा हुँदै आएको छ । जस्तातस्ता पार्टी वा व्यक्तिका गफका खेती त्यसै हलक्क सप्रेजस्ता लागेकोलाई आहा ! अब त हाम्रा दिन आएछन् भनेर भ्रमित हुने परिस्थितिको पनि ढिलोचाँडो अन्त्य हुन्छ । अनि दाउ थाप्ने ठाउँ खोज्न कहाँ जाने होला ? फेरि आश गर्ने ठाउँ र आश्वासन लिने ठाउँ यही थलो हो । त्यसैले अझैसम्म नेताको खेती सुकिहालेकै छैन । धेरै खाले अनुभवहरू जनताले पनि गरिसकेका छन् । कुन नेता आएर के बोल्छ ? कुन नेता आएर के भनेर जाला भन्ने अनुमान पनि जनताले गरिसकेका हुन्छन् ।

यो पनि पढ्नुहोस्

संघीयता र गणतन्त्रका जरा मकाउन थालेकै हुन् त ?

छि ! कस्तो दिगमिगै लाग्ने भइसकेको छ राजनीति ? अब त नेता देखे पनि दिक्क लाग्न थालेको छ । साँझ अमुक पार्टी सत्तामा छ बिहान उठ्दा समीकरण फेरिएको छ । अर्को पार्टी सत्ताधारी हुँदैछ । नेताले अचम्म लाग्दो मन्तव्य दिन्छ । जनतालाई के ठान्दा हुन् यिनले ? जस्ता कुरा गर्न पनि सङ्कोच नमान्ने नेता र नेतृत्वका बेसुरा बयान सुन्न जनता बाध्य छन् । अझ अचम्म त कतिसम्म भने आफू नै त्यो विषयको आधिकारिक विज्ञ हो । मैले जे भन्दैछु खासमा भएको र हुनुपर्ने कुरा नै त्यही हो भनेर आफ्नो विज्ञताको दाबी पेश गर्न कुनै नेतालाई लाज लागेको छैन । अनि चर्कोचर्को स्वरमा आफू योग्य भएको दलिल प्रस्तुत गरेर मख्ख पर्ने नेतृत्वको धुत्र्याइँको पनि पराकाष्ठा भइसकेको छ । यसै महलमा केही आशालाग्दा नेताहरू पनि बाँकी छन् जस्तो लागेर आश गर्ने जमातले यदाकदा गरिदिने सकारात्मक व्याख्याले कसैकसैलाई थेगिराखेको छ । खासगरी नेतृत्व पङ्तिमा रहेका धेरै नेताहरूप्रति पटक्कै भरोसा छैन अब उनीहरूले कुनै भ्रम नपाले पनि हुन्छ । दोस्रो पङ्तिमा रहेका केही युवाहरूबाट अझै पनि विश्वास हट्न सकेको छैन ।

मौका पाए केही गर्छन् कि भन्ने झिनो आशा बाँकी रहेका छन् । हो तिनी नेताहहरूमा यही क्रान्तिकारिताको समस्या देखापर्दैछ । चर्को बोलेर, अरूलाई गाली गरेर वा सस्तो लोकप्रियता देखाएर अबको राजनीति चल्दैन । कमसेकम ती नेताहरू यसरी क्रन्तिकारी हुने नाउँमा न पात्तिए हुन्थ्यो । तिनीहरूले त कम्तीमा शालीन मुद्रामा कुरा गरिदिए हुन्थ्यो । तिनी त आक्रामक नभइदिए हुन्थ्यो ।

नेपाली राजनीतिमा सक्रिय रहेका केही नेताहरू जसको बोली बिक्ने गरेको छ वा जसले सार्वजनिक सभासमारोह वा अन्तर्वार्तामा वा आफ्ना विचार राख्न रहर गरेर उपस्थित हुन्छन् तिनका हाउभाउ र अभिव्यक्तिका बारेमा केही कुरा भन्न मन लागेको छ । नेपाली राजनीतिको हविगत सबैले देखेकै छन् । अब नेताका कुरा सुन्न मानिस त्यति इच्छुक छैन तैपनि नेताका कुरा सुन्न नागरिक बाध्य जस्तै छ । विश्वास गुमाउँदै गएका नेपाली नेताहरू तैपनि आफ्नो विचार शाश्वत हो भनेझैँ गरेर सभासमारोहमा बोल्न भने कत्ति हिचकिचाउँदैनन् । सभामा यसरी कुर्लिरहेका हुन्छन् कि मानौं हामीहरू राजनीतिका मसिहाहरू नै हौं । अनि बोल्दा लाग्छ उनीहरू अत्यन्त आक्रामक, उत्तेजक अनि क्रान्तिकारीहरू हुन् । देश जनताको निम्ति माखो मार्नु छैन तैपनि यस्तो आक्रामक मुद्रा किन ? जब कि जनताको धारणा छ यिनीहरूकै बेइमानी, अकर्मण्यता र स्वार्थलोलुपताले गर्दा देश रसातलतिर धकेलिइरहेको छ । यसमा यो वा त्यो भन्ने नै छैन । प्रधानमन्त्री कुनै समारोहमा जान्छन् र अत्यन्त क्रोधित मुद्रामा प्रतिपक्षलाई गाली गर्न थाल्छन् । आफ्नो नेतृत्वको प्रशंसा गर्न थाल्छन् । आफूले काम गर्न नसक्नुमा आफूबाहेक अरू सबै दोषी भएको निष्कर्ष निकाल्छन् र भन्छन् मलाई अवरोध गर्नेलाई लात्ताले हिर्काउँदै अघि बढ्न चाहन्छु ।

प्रधानमन्त्रीको पदलाई कत्ति शोभा नदिने यस्ता अभिव्यक्तिलाई उनले क्रान्तिकारी विचार ठान्छन् । अर्को सत्ताधारी पार्टीका नेता जान्छन् र आफूबाहेकका अरू सबै पार्टीका नेता र कार्यकर्तालाई भित्तामा पुग्ने गरी कटाक्ष गर्छन्, प्रहसनको मुद्रामा गैरजिम्मेवार कुरा गर्छन् अनि आफू अकबरी सुन भएको दाबी गरेर निस्कन्छन् । प्रतिपक्षी दलका नेता कुनै समारोहमा जान्छन् र सत्तापक्षलाई त्यसरी नै आक्रमण गर्दछन् आफू नै यो मुलुकको जिम्मेवार पार्टी भएको फुइँ हाकेर बाहिरिन्छन् । देशको अवस्था र उनीहरूको योगदानलाई हेर्दा लाग्छ न त प्रधानमन्त्रीले त्यस्तो हैसियत राख्न सकेका छन् न अन्य सत्ताधारी पार्टी वा प्रतिपक्षीले नै आफ्ना भूमिका राम्ररी निर्वाह गर्न सकेको छ ।

हाम्रा विचारमा नेता हुनु क्रान्तिकारीजस्तो देखिनुमात्रै हो जस्तो लाग्दैन । यस क्रममा केही आशा लाग्दा नेताहरू पनि छन् जसबाट जनताले अझै भरोसा मेटेको छैन । ती सबै पार्टीभित्र केही वैचारिक नेतृत्वका पक्षमा कुरा गर्छन् र मौका पाए केही गर्छन् कि भन्ने झिनो आशा बाँकी रहेका छन् । हो तिनी नेताहहरूमा यही क्रान्तिकारिताको समस्या देखापर्दैछ । चर्को बोलेर, अरूलाई गाली गरेर वा सस्तो लोकप्रियता देखाएर अबको राजनीति चल्दैन । कमसेकम ती नेताहरू यसरी क्रन्तिकारी हुने नाउँमा न पात्तिए हुन्थ्यो । तिनीहरूले त कम्तीमा शालीन मुद्रामा कुरा गरिदिए हुन्थ्यो । तिनी त आक्रामक नभइदिए हुन्थ्यो । तिनले जनताको भावना बुझिदिए हुन्थ्यो भन्ने हाम्रो अभिलाषा रहेको छ ।

यो पनि पढ्नुहोस्

प्रचण्ड नेतृत्वको गठबन्धन चाँडै पतन हुने कांग्रेसको दाबी

क्रिपया आशालाग्दा नेताहरू जनताको मनोभावना बुझिदिने कष्ट गर्नुहोस् । आक्रामक भएर होइन सभ्य र शालीन भएर देशका समस्याको दिगो समाधान खोज्नुहोस् । मैले यसो भनिरहँदा प्रिय नेता गगनलाई अलि बढी सम्झिएको छु । उनी कुनै सभामा वा कतै संवार्तामा गएको बेला अलि बढी उत्तेजक भएर घरिघरि आक्रामक नै भएर जबाफ दिइरहेका हुन्छन् । गगनको राजनीतिक पृष्ठभूमि बुझेका, उनको स्वभाव थाहा पाएकाहरूलाई त ठीकै होला तर आमनागरिकलाई उनी बोल्दा रिसाएका हुन् कि जस्ता लाग्छन् । नेतृत्वको त्यो उचाइमा पुगेका वा त्यसभन्दा पनि माथिको उचाइमा पुग्न इच्छुक नेतामा सरलताको अपेक्षा बढी गरिन्छ । र आफैंलाई पनि हरेक अवस्थामा खरो भइरहन उचित हुँदैन । निश्चय मुलुकको अवस्था र परिस्थितिले सहज रहिरहन दिएको छैन तापनि गगनजत्तिको वैचारिक नेता संयमित हुनुपर्छ । साथै म आज यो देशका विश्वप्रकाश, प्रदीप, चन्द्र, योगेश, गोकर्ण, रामकुमारी, ठाकुर, हिमाल आदि दर्जनौं आशा लाग्दा नेताहरूको अनुहार र तिनीहरूका विचारलाई सम्झिरहेको छु । आगे तपाइँहरूकै मर्जी ।