भक्तपुर । नेपालका ऐतिहासिक र सांस्कृतिक धरोहरका प्रमुख केन्द्रहरू मध्ये एक, मध्यपुर थिमीमा यस वर्ष पनि परम्परागत "थिमिया मेय् प्वाः खनेगु जात्रा" को विशेष समारोह आयोजना गर्न लागिएको छ। नेपाल संवत ११४४ को अवसरमा, यो जात्रा २०८१ असोज २ गते, बुधवारको दिन विशेष उत्साहका साथ मनाइने भएको छ।
मध्यपुर थिमि, जो काठमाडौं, ललितपुर र भक्तपुरको मध्य भागमा अवस्थित एक ऐतिहासिक नगर हो, यहाँका सांस्कृतिक परम्पराहरूले यस क्षेत्रको मौलिकता र विविधता झल्काउँछन्। यो नगरमा प्रचलित जात्रा पर्व र सांस्कृतिक उत्सवहरू, जस्तै मुगः चहे गुन्पुन्ही, सापारु (गाईजात्रा), जुगः चह्रे, भैल प्याखं (भैरव नाच), र निलबाराही गण प्याखं पुलु किसि, सांस्कृतिक पहिचान र धार्मिक आस्थाको अभिव्यक्ति मानिन्छ।
"थिमिया मेय् प्वाः खनेगु जात्रा" पनि यिनै परम्पराहरूको एक महत्वपूर्ण अंश हो। यो जात्रा विशेषतः जिब्रो छेड्ने परम्पराका लागि परिचित छ, जसमा एक साहसी व्यक्ति १० इन्च लामो फलामको सियो (नातु) प्रयोग गरेर आफ्नो जिब्रो छेडेर नगर परिक्रमा गर्छन्। यस वर्ष, मध्यपुर थिमि वडा नं. ४ का वीरेन्द्रभक्त गजु श्रेष्ठले यो साहसिक परम्परालाई निरन्तरता दिने भएका छन्।
जात्राको मुख्य समारोह बेलुका ७:०० बजे मध्यपुर थिमि वडा नं. ५, दिगुटोलस्थित भैरव मन्दिर अगाडिको डबलीमा सुरु हुनेछ। यस जात्रामा जिब्रो छेड्ने व्यक्तिले प्रारम्भमा विभिन्न धार्मिक विधिहरू र पूजाहरूमा भाग लिन्छन्, र त्यसपछि फलामको सियोले जिब्रो छेड्दै नगर परिक्रमा गर्न लागिन्छ। राति १०:०० बजे पशुपतिनाथ मन्दिरमा परिक्रमा सम्पन्न गरिनेछ।
यो ऐतिहासिक जात्रा पौराणिक कथन अनुसार, मध्यपुर थिमिका स्थानीय बासिन्दा विभिन्न प्रकारका रोग र भयबाट मुक्त हुनका लागि आराध्य देवी श्री ३ बालकुमारी माईको साधना गर्न थालेका थिए। यस जात्राको पृष्ठभूमिमा विश्वास छ कि, जिब्रो छेडेर नगर परिक्रमा गर्दा पौराणिक भूत, प्रेत, र पिचासहरूबाट मुक्ति पाइन्छ र शान्ति प्राप्त हुन्छ।
यस ऐतिहासिक आजा वि. सं. २०२६ साल देखि लुप्त भईसकेको अवस्थालाई पुलः सञ्चालन गर्न वि.सं. २०५० सालमा मध्यपुर थिमि बोडे डोल लिवासी श्री कृष्ण नानी श्रेष्ठले ३ पटक (विसं.२०५० २०५७ र २०६३) जिब्रो छेडेर मेंय् प्वाः खना जात्रालाई जीवन्त प्रदान गर्नु भयो । यस जिब्रो छेड्ने जात्राका क्रममा थुप्रै व्यक्तिहरुलाई भोज खुवाउनु पर्ने तथा जात्राको प्रवन्ध पनि आफैँ मिलाउन पर्ने भएकोले थुप्रै आर्थिक रकमको आवश्यकता पर्दछ । आफ्नो जिब्रो पनि खेडाउँनु अनि जात्रा खर्च पनि आफै मिलाउन पर्ने जस्ता विविध समस्याले गर्दा विगत वि. सं. २०६३साल देखि सञ्चालन हुन नसकेको जात्रा दि.सं. २०७४ सालबाट स्थानिय युवाहरु, संस्कृति प्रेमी अग्रजहरु तथा जननिर्वाचित प्रतिनिधीहरु सक्रिय भई जात्राको सम्पादन र व्यवस्थापन गर्न येंया पुन्हिया मेंय् प्याः खनेगु जात्रा व्यवस्थापन समिति गठन गरेर जात्रालाई व्यवस्थित गर्ने गरी मध्यपुर नगरपालिकाको आर्थिक सहयोगमा मध्यापुर थिमि वडा नं. ४ बालकुमारी निवासी श्री वीरेन्द्र भक्त गजु श्रेष्ठले जिब्रो छेडेर ( मेंय् प्वा : खना) लोपन्मुख जात्रालाई निरन्तरता दिनु भयो ।
यस जात्रामा जिब्रो छेड्नका लागि एक महिना अगाडिदेखि तयारी गर्नुपर्ने हुन्छ। सुईरो (नातु) बनाउनका लागि विभिन्न पूजाहरू गरिन्छ, र जिब्रो छेड्ने व्यक्ति आफ्नो पिडा र कठिनाइलाई नहेरी यो परम्परालाई निरन्तरता दिनु महत्त्वपूर्ण मानिन्छ। जात्रा व्यवस्थापन समिति र स्थानिय समुदायले यो परम्परालाई सम्हाल्न र आर्थिक सहयोग जुटाउन महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलिरहेका छन्।
सांस्कृतिक धरोहरको संरक्षण र धार्मिक आस्थाको सम्मान गर्नका लागि, यो जात्रामा सहभागी हुन सम्पूर्ण भक्तजनहरूलाई निमन्त्रणा गरिएको छ। यस जात्राले मध्यपुर थिमिको सांस्कृतिक समृद्धि र परम्पराको निरन्तरता सुनिश्चित गर्न योगदान पुर्याउँछ, र यसले स्थानीय समुदायको एकता र सांस्कृतिक गर्वलाई अझ बलियो बनाउँछ।
-बाबुराम दाहाल / हिटा
