
एजेन्सी । रसायनशास्त्रमा २०२४ को नोबेल पुरस्कार गुगल डीपमाइन्डका दुई वैज्ञानिक र एक अमेरिकी बायोकेमिस्टलाई प्रदान गरिएको छ । प्रोटिनको संरचनाको भविष्यवाणी र डिजाइन गर्ने सफलताका लागि उहाँहरूलाई रसायनशास्त्रको नोबेल पुरस्कार प्रदान गरिएको हो ।
डिपमाइन्डका ब्रिटिश संस्थापक डेमिस हासाबिस र कम्पनीको अल्फाफोल्ड प्रोटिन भविष्यवाणी सफ्टवेयरको विकासको नेतृत्व गर्ने जोन जम्परले पुरस्कारको आधा हिस्सा बाडनुभएको छ । अर्को आधा पुरस्कार वाशिंगटन विश्वविद्यालयका प्राध्यापक डेभिड बेकरलाई दिइएको थियो । उहाँको कम्प्युटेसनल अनुसन्धानले पूर्णतया नयाँ प्रकारका प्रोटिनहरू सिर्जना गरेको उल्लेख गरिएको छ ।
उक्त पुरस्कार स्टकहोमको रोयल स्वीडिश एकेडेमी अफ साइन्सेसले घोषणा गरेको हो । विजेताहरूले ‘कम्प्युटेशनल प्रोटिन डिजाइन र प्रोटिन संरचना भविष्यवाणी’ का लागि ११ मिलियन स्वीडिश क्रोनर पुरस्कार बाँड्नेछन् ।
नोबेल पुरस्कार स्थापना भएको सवा एक शताब्दी भइसकेको छ । यो पुरस्कार हरेक वर्ष विभिन्न ६ विधामा प्रदान गरिँदै आइएको छ । स्वीडिस व्यापारी, इन्जिनियर तथा डाइनामाइटका आविष्कारक अल्फ्रेड नोबेलले सन् १९०१ मा स्थापना गरेको यस पुरस्कार सोही वर्षदेखि निरन्तर प्रदान गरिँदै आएको छ । चिकित्साशास्त्र, भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, साहित्य, शान्ति र अर्थशास्त्रमा उल्लेखनीय योगदान पु¥याउने व्यक्ति वा संस्थालाई नोबेल पुरस्कार प्रदान गरिन्छ । अर्थशास्त्रतर्फको पुरस्कार भने सन् १९६८ मा स्वीडेनको केन्द्रीय बैंकले स्थापना गरेको हो । अल्फ्रेड नोबेलको स्मृति दिवसमा हरेक वर्ष डिसेम्बर १० मा भव्य कार्यक्रम गरी नोबेल पुरस्कार प्रदान गर्ने गरिएको छ ।
चिकित्साशास्त्र, भौतिकशास्त्र, रसायनशास्त्र, साहित्य र अर्थशास्त्रतर्फको पुरस्कार स्टकहोम, स्वीडेनमा प्रदान गरिन्छ । नोबेल शान्ति पुरस्कारको विजेताको चयन नर्वेमा गरिन्छ । त्यसको जिम्मा नर्वेको संसद्ले नियुक्त गर्ने पाँच सदस्यीय समितिले गर्छ र पुरस्कार ओस्लोमा प्रदान गरिन्छ ।
विजेताहरूले नोबेल डिप्लोमा, नोबेल पदक र एक करोड १० लाख स्वीडिस क्रोनर (१० लाख अमेरिकी डलर) पाउँछन् । एकभन्दा बढी विजेता भएमा पुरस्कार रकम बाँडिन्छ । रकम पाउनका लागि विजेताले एउटा मन्तव्य दिनुपर्ने नियम छ । पुरस्कार विजेताको नाम भने करिब दुई महिनाअघि नै घोषणा गर्ने गरिएको छ । कमिटीले हरेक वर्ष पुरस्कारका लागि मनोनयन आहृवान गर्ने गर्छ । त्यसरी मनोनयन दर्ताका लागि सामान्यतया जनवरी अन्तिमसम्मको समय दिइन्छ । कसैले आफैंलाई मनोनयन गर्न पाउँदैन । नोबेल शान्ति पुरस्कारबाहेकका विधामा मनोनयनका लागि निमन्त्रणा आवश्यक पर्छ । शोध संस्थानका सदस्यहरू, विश्वविद्यालयका प्राध्यापकहरू, वैज्ञानिकहरू, पूर्वविजेताहरू र अन्यले मनोनयन दर्ता गर्ने गर्छन् ।
एउटा पुरस्कार बढीमा तीनजनालाई प्रदान गरिन्छ । नोबेल फाउण्डेशनको नियमअनुसार ५० वर्षसम्म अन्तिम छनोट सूची प्रकाशित गरिँदैन । नोबेल पुरस्कार विजेतालाई ‘लरेट×’ भन्ने गरिन्छ । यो शब्दले प्राचीन ग्रीसमा कुनै प्रतियोगिताका विजेताहरूलाई दिइने प्रतिष्ठित पुष्पहारको संकेत गर्छ । नोबेल फाउण्डेशनको नियमानुसार यदि कुनै विधामा त्यस वर्ष पुरस्कृत हुन योग्य कोही ठहरिएनन् भने विजेताको नाम घोषणा गरिँदैन र पुरस्कार रकम अर्को वर्षका लागि राखिन्छ । पहिलो र दोस्रो विश्वयुद्धको समयमा केही वर्ष भने नोबेल पुरस्कार प्रदान गरिएको थिएन ।
नोबेल कमिटीले यस वर्षको विजेताका नाम घोषणाका लागि यसअघि नै मिति तय गरेको थियो । अक्टोबर ७ मा चिकित्साशास्त्र, अक्टोबर ८ मा भौतिकशास्त्र, अक्टोबर ९ मा रसायनशास्त्र, अक्टोबर १० मा साहित्य, अक्टोबर ११ मा शान्ति र अक्टोबर १४ मा अर्थशास्त्रतर्फको पुरस्कार विजेताको नाम घोषणा गर्ने जनाएको थियो । यसवर्ष चिकित्साशास्त्रतर्फको पुरस्कार अमेरिकी वैज्ञानिकद्वय भिक्टर एम्ब्रोस र ग्यारी रभ्कनले ‘माइक्रोआरएनए’को आविष्कार र आनुवंशिक प्रणालीको नियमनमा त्यसको भूमिकाका लागि पाउने हुनुभएको छ ।
त्यसैगरी, भौतिक शास्त्रतर्फको पुरस्कार आर्टिफिशल इन्टेलिजन्स (एआई)सम्बन्धी अनुसन्धानका लागि अमेरिकी वैज्ञानिक जोन जे हप्फिल्ड र ब्रिटिश क्यानडेली कम्युटर वैज्ञानिक जेफ्री ई हिन्टनले पाउने हुनुभएको छ । अब आज (बिहीबार) साहित्य, शुक्रबार शान्ति र आगामी साता सोमबार अर्थशास्त्रतर्फको पुरस्कार विजेताको नाम घोषणा हुनेछ ।
बिक्रीमा विद्यावारिधि ?
युवा जनशक्ति निर्यात गर्ने देश
गल्तीलाई आत्मसात गर्ने कि अझै
योगचौतारी नेपाल स्वस्थ समाज निर्माणमा
हिमालय टाइम्स र नियमित लेखनका
प्राकृतिक चिकित्सालय र योग चौतारीबीच