ट्रम्पले जित भने विश्वव्यापी रूपमा कस्तो अर्थ राख्छ

✍️ सरोज भट्टराई

अमेरिकी चुनाव कसले जित्छ र देश कसरी शासित हुन्छ भन्ने कुरा अहिले धेरै मानिसहरूको लागि महत्वपूर्ण छ । संयुक्त राष्ट्रसंघका अनुसार २०२४ ‘मानव इतिहासको सबैभन्दा ठूलो निर्वाचन वर्ष’ हो जसमा विश्वको आधा जनसंख्या-७२ देशका करिब ३.७ बिलियन मानिसले मतदान गर्न सक्षम छन् । तैपनि केही चुनावहरू अरूको तुलनामा बढी परिणाममुखी हुन्छन्, त्यसैले विश्वले संयुक्त राज्य अमेरिका चुनावमा जाँदा हेरिरहेको छ ।

अमेरिका विश्वको सबैभन्दा ठूलो अर्थतन्त्र र सबैभन्दा ठूलो सैन्य शक्ति हो । तर, यो धेरै अन्तर्राष्ट्रिय रणनीतिक गठबन्धन, आर्थिक र वित्तीय प्रणाली र विश्वका धेरै उदार संस्थाहरूको लिन्चपिन पनि हो । यी चुनावहरू अमेरिकी इतिहासमा एक निर्णायक क्षण हो जसले देशलाई कसरी शासन गरिन्छ र वाशिंगटनले निर्माण गर्न मद्दत गरेको युद्ध-पश्चात व्यवस्थाको भविष्यका लागि ठूलो प्रभाव पार्न सक्छ । १९४५पछि कुनै पनि चुनावको विपरीत, बाँकी विश्वसँग अमेरिकी सम्बन्धको आधारभूत सिद्धान्तहरू विवादमा छन् । डेमोक्र्याटअन्तर्गत कमला हृयारिसको थप अन्तर्राष्ट्रिय एजेण्डाको तुलनामा, डोनाल्ड ट्रम्पको रिपब्लिकन पार्टीले अन्तर्राष्ट्रिय समुदायमा अमेरिकाको भूमिकाबाट पूर्ण ब्रेक प्रस्ताव गर्ने बीचको छनोट हो । हृयारिसको नेतृत्वमा, उदाहरणका लागि, अमेरिकाले नेटोमा महत्वपूर्ण भूमिका खेल्ने सम्भावना छ ।

अमेरिकाको विदेश नीति परम्परामा सबैभन्दा स्पष्ट आक्रमण भनेको सबै विदेशी आयातहरूमा २० प्रतिशतको विश्वव्यापी कर लगाउने ट्रम्पको योजना हो । ट्रम्पको ६०-२०० प्रतिशतको धम्कीले चीनमा ट्यारिफ धेरै बढी हुनसक्छ । मुद्रास्फीति र अमेरिकी अर्थतन्त्रलाई हानिकारक हुनुका साथै त्यस्ता चालहरूले प्रतिशोध, व्यापार युद्ध र विश्व अर्थतन्त्रसँग अव्यवस्था निम्त्याउने सम्भावना छ । विश्वको सबैभन्दा ठूलो राष्ट्रिय बजारमा पहुँच सीमित गरेर, तिनीहरूले शून्य-कार्बन अर्थतन्त्रमा संक्रमण गर्ने विश्वव्यापी प्रयासहरूलाई पनि बाधा पु¥याउनेछन् । जलवायु परिवर्तनसम्बन्धी पेरिस सम्झौताबाट वांसिंटनलाई फिर्ता लिने, जो बाइडेनले लागू गरेको वातावरणीय संरक्षणका उपाय खारेज गर्ने र अमेरिकी तेल र ग्यास भण्डारहरूको अप्रतिबंधित शोषणलाई अधिकार दिने ट्रम्पका लागि यस्ता कुरा थोरै चिन्ताको विषय हुन् । ट्रम्पको योजनाहरू कार्यान्वयन भएमा वायुमण्डलमा टन अतिरिक्त कार्बन थपिनेछ र जलवायु परिवर्तनमा विश्वव्यापी कामलाई महत्वपूर्ण रूपमा कमजोर पार्ने सम्भावना छ ।

साथै सन् २०२४ को चुनावमा शत्रु राष्ट्रहरूबाट आफ्ना मित्र र सहयोगीहरूलाई बचाउने अमेरिकी प्रतिबद्धता पनि विवादमा छ । नाटोको सदस्य भएकाले अमेरिकाले धारा ५ अन्तर्गत अन्य सदस्यहरूलाई सहयोग गर्न बाध्य छ यदि अर्को देशले आक्रमण गरेमा र जापान र दक्षिण कोरियासँग पनि यस्तै सन्धिहरू छन् । बाइडेन प्रशासनले नेटोलाई युक्रेनलाई सैन्य र आर्थिक सहायताको साथ सहयोग गर्न नेतृत्व ग¥यो र रुसी कब्जामा यसको पूर्ण अधीनता रोक्नका लागि ।

यसको विपरीत ट्रम्पले यो समर्थन अन्त्य गर्ने र मस्कोका सर्तहरूमा शान्ति स्वीकार गर्न कीवलाई दबाब दिने संकेत गरेका छन् । गठबन्धनको सञ्जाललाई शक्ति र प्रभावको आधारको रूपमा हेर्नुको सट्टा, ट्रम्पले यसलाई जोखिम र बोझको स्रोतको रूपमा हेर्छन् । धेरै पूर्वअधिकारी, जस्तै पूर्वराष्ट्रिय सुरक्षा सल्लाहकार जोन बोल्टन, ट्रम्पले दोस्रो कार्यकालमा नेटो छोड्न खोज्ने वा हल्का समर्थनमार्फत यसको प्रभावकारितालाई कमजोर पार्ने शंका गर्छन् । एसियामा, ट्रम्पको भर्खरको टिप्पणी कि ‘ताइवानले हामीलाई रक्षाको लागि तिर्नुपर्छ । तपाईलाई थाहा छ, हामी बीमा कम्पनीभन्दा फरक छैनौं’ यस टापुमा अमेरिकी प्रतिबद्धतालाई कमजोर पार्ने सुझाव दिन्छ । धेरै पर्यवेक्षकहरूका लागि यी चुनावहरू पनि महत्वपूर्ण छन् किनभने स्वतन्त्र, निष्पक्ष र निर्विवाद निर्वाचन सञ्चालन गर्ने र शान्तिपूर्ण रूपमा शक्ति हस्तान्तरण गर्ने अमेरिकी क्षमतामाथि प्रश्न उठेको छ । २०१६ मा रिपब्लिकन पार्टीको प्राथमिक प्रक्रियामा आफ्नो पहिलो संलग्नतादेखि ट्रम्पले आफूले हारेको चुनावको नतिजालाई कहिल्यै स्वीकार गरेका छैनन् ।

अझ उल्लेखनीय कुरा के छ भने उनले २०२० को चुनाव चोरी भएको दाबी गर्दै रिपब्लिकन मतदाताहरूको बहुमतलाई आफ्नो पक्षमा बस्न विश्वास दिलाएका छन्, केवल एक तिहाइले चुनाव वैध थियो । जब चुनावी प्रक्रियामा विश्वास यति कमजोर भएको छ कि अमेरिका कसरी चुनाव पछि शासन गर्न एकजुट हुनसक्छ भनेर हेर्न गाह्रो छ । ट्रम्प क्याम्पको लागि, तथापि, यस प्रश्नका लागि तयार जवाफ छ । यदि निर्वाचित भएमा, प्रोजेक्ट २०२५, दायाँ झुकाव थिंक ट्यांकद्वारा तयार गरिएको नीतिहरूको दस्तावेजले सुझाव दिन्छ कि उसको प्रशासनले वासिंटनको नोकरशाहीको शीर्ष तहलाई ५० हजार अधिकारीसँग प्रतिस्थापन गर्नेछ जसले संविधानमा उहाँप्रति वफादारीको वचन दिन्छ । यसले यो पनि सुझाव दिन्छ कि ट्रम्प प्रशासनले न्याय, ऊर्जा, र शिक्षा विभाग साथै एफबिआई र फेडरल रिजर्भ जस्ता संघीय एजेन्सीहरूको असंख्य विघटन गर्नेछ र आफ्नो नीति एजेण्डा लागू गर्न आफ्नो नयाँ दाबी गरिएको कार्यकारी अधिकार प्रयोग गर्नेछ ।

त्यस्ता उपाय ट्रम्पलाई धेरैले अधिनायकवादी मान्ने नीतिहरूको राफ्ट पेश गर्न सक्षम बनाउन डिजाइन गरिएको हो, जस्तै लाखौं ‘गैरकानुनी विदेशीहरू’ को देश निकाला, सन् १७७६ मा स्थापना भएदेखि नै अमेरिकाको लोकतन्त्रको प्रयोगले विश्वलाई मोहित र प्रेरित गरेको छ । तर, यसअघि कहिल्यै यस्तो खतरामा परेको थिएन । अमेरिका कर, अध्यागमन, गर्भपतन, व्यापार, ऊर्जा र वातावरणीय नीति र विश्वमा आफ्नो भूमिका जस्ता धेरै आधारभूत प्रश्नहरूमा गहिरो रूपमा विभाजित छ।पहिलो पटक धेरै मतदातालाई आफ्नो लोकतान्त्रिक संस्था र परम्पराको सम्मानभन्दा पनि यी विभाजन महत्वपूर्ण देखिन्छन् । अझ मौलिक रूपमा, धेरै अमेरिकी नागरिकले लोकतान्त्रिक प्रक्रियाको परिणाम र विजेताको वैधतालाई स्वीकार गर्न असमर्थ देखिन्छन्। चुनाव कसले जित्छ र परिणामस्वरूप अमेरिकाले कसरी शासन गर्छ, त्यो अहिले धेरै मानिसहरूका लागि पहिलेभन्दा धेरै महत्वपूर्ण छ । (लेखक काठमाडौं स्कुल अफ लमा आबद्ध हुनुहुन्छ ।)