त्रिविमा ‘मेरिटोक्रेसी’कै आधारमा डिन र क्याम्पस प्रमुख

काठमाडौं । त्रिभुवन विश्वविद्यालय (त्रिवि)मा मेरिटोक्रेसीकै आधारमा डिन र क्याम्पस प्रमुख नियुक्त हुने भएको छ । त्रिविका कुलपतिसमेत रहनुभएका प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले मेरिटोक्रेसीकै आधारमा डिन र क्याम्पस प्रमुख नियुक्ति गरिसक्न निर्देशन दिनुभएको हो । बिहीबार बसेको सिनेट बैठकमा बोल्दै प्रधानमन्त्री ओलीले सिफारिश भइसकेका डिन र क्याम्पस प्रमुखहरूको नियुक्ति पुस ७ गतेभित्र गरिसक्न निर्देशन दिनुभएको हो । आठ डिनसहित १८ क्याम्पस र सातजना सहपरीक्षा नियन्त्रकको नियुक्ति असोज दोस्रो सातादेखि रोकिएको छ । प्रधानमन्त्री ओलीले पुस ७ गते बिहान ११ बजे नीतिबारे थप छलफलका लागि बैठक बोलाउनुभएको छ । त्रिविको आठ डिन र १८ वटा क्याम्पसमा प्रमुख नियुक्ति गर्नुपर्ने छ ।

त्रिविले खुला प्रतिस्पर्धाबाट विश्वविद्यालयमा नियुक्ति गर्ने भन्दै छनोट तथा सिफारिश समिति गठन गरी आवेदन माग गरेको थियो । छुट्टाछुट्टै सिफारिश समितिले कार्यविधिअनुसार तीन-तीन जनाको नाम सिफारिश गरे पनि कार्यकारी परिषद्ले निर्णय गर्न सकेको छैन । राजनीतिक दल र तिनका भ्रातृ संगठनहरूले विभिन्न संकाय/संस्थानका डिनसहित क्याम्पस प्रमुखको दाबी गरेका कारण निर्णय गर्न विलम्ब भएको हो ।

ओलीले साँच्चैको मेरिटोक्रेसीका आधारमा डिन र क्याम्पस प्रमुखहरूको नियुक्ति गर्नुपर्ने बताउनुभयो । ‘सबैले गुणस्तरीय शिक्षा प्राप्त गर्न सकून्, सिंगो सामाजिक विषय शिक्षामा आउनुपर्‍यो । शिक्षा क्षेत्र मुक्तमनले चल्नुपर्छ तर, त्रिवि आफ्ना नियम र कानुनको परिधिमा रहेर चल्नुपर्छ,’ प्रधानमन्त्री ओलीले भन्नुभयो, ‘त्रिविको स्वायत्तता व्यक्तिगत होइन, त्यो स्वायत्तता सिनेटमार्फत अधिकार प्रत्यायोजन गर्दै लगिने विषय हो । त्रिविमा मेरिटोक्रेसी हुनु राम्रो हो तर, त्यो साँच्चैको हुनुपर्छ । त्यसका नाममा ड्रामा चल्नु हुनु हुँदैन ।’ प्रधानमन्त्री ओलीले सिनेट बैठकलाई दिनभर छलफल र विवाद गर्ने ढाँचामा नभई मर्यादित, व्यवस्थित, रचनात्मक र परिपक्व रूपमा सञ्चालन गर्नुपर्नेमा जोड दिनुभयो । सिनेटका सदस्यहरूले पनि सकारात्मक परिणाम ल्याउने कार्यसूची ल्याउन सक्रियताका साथ भूमिका निर्वाह गर्नुपर्ने उहाँले बताउनुभयो ।

मेरोजस्तो नियति नहोस् भनेर मेरिटको आधारमा नियुक्ति गर्न लागिएको हो : उपकुलपति बराल
त्रिभुवन विश्वविद्यालयका उपकुलपति प्राध्यापक डा. केसरजंग बरालले आफ्नोजस्तो नियति नहोस् भनेर मेरिटको आधारमा डिन र क्याम्पस प्रमुख नियुक्त गर्न लागेको बताउनुभएको छ । सभामा सदस्यहरूले मेरिटबारे प्रश्न उठाएपछि उपकुलपति बरालले मेरिटको पहिलो नम्बरमा रहेकोलाई नियुक्त गर्न खोजिएको बताउनुभयो । आफू २ नम्बरमा परेर पनि भिसी भएको भनेर आलोचना हुने गरेको उहाँले स्मरण गर्नुभयो । ‘जसरी मलाई २ नम्बरको भनिराख्नु भएको छ । मैलेजस्तो खेप्न नपरोस् भनेर नियुक्तिमा ढिलाइ भएको हो,’ उहाँले भन्नुभयो ।

त्रिविमा मैले हस्तक्षेप गरेको छैन : प्रधानमन्त्री
प्रधानमन्त्री ओलीले साना कुरामा नअल्झिएर विश्वविद्यालयलाई प्रभावकारी बनाउनुपर्ने बताउनुभएको छ । प्रधानमन्त्रीले मेरिटोक्रेसीमा प्रश्न उठ्न नहुने बताउनुभयो । उपकुलपतिले नै विश्वविद्यालय चलाउने भन्दै आफूले हस्तक्षेप गरेको भनेर भएका प्रचारमा कुनै सत्यता नरहेको उहाँले बताउनुभयो । ‘उपकुलपतिलाई लागेको गर्न पाए हुन्थ्यो भनेर लागेको कुरा गर्नुचाहिँ विश्वविद्यालयको स्वायत्तता होइन’, प्रधानमन्त्री ओलीले भन्नुभयो, ‘त्यसो भएकाले हामी साना कुरामा नअल्झिएर विश्वविद्यालयलाई प्रभावकारी र सुदृढ बनाउनुपर्छ । मेरिटोक्रेसीमा प्रश्न नउठोस्, निष्पक्ष ढंगले काम होस् । मैले जहिले भन्ने त्यही हो ।’ प्रधानमन्त्री ओलीले विश्वविद्यालयमा डिन र क्याम्पस प्रमुख नियुक्तिमा आफूले हस्तक्षेप नगरेको स्पष्ट पार्नुभयो । ‘के भएर डिन नियुक्तिमा विलम्ब भयो ? नाम निकाल्नुहोस् । निष्पक्ष ढंगले काम होस् । मबाट हस्तक्षेप भएको छैन । तर, मेरो नाम आउँछ । अरू के भयो थाहा छैन । मेरोबाट विलम्ब भएको छैन,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘‘कुलपतिले हस्तक्षेप गर्‍यो भनिन्छ । प्रधानमन्त्रीलाई गाली नगरी हुँदैन । हस्तक्षेप हुँदैन । हस्तक्षेप होइन संस्थाले निर्णय गर्छ ।’

अबदेखि कीर्तिपुर क्याम्पसमा पिएचडी शिक्षक मात्र हुने
त्रिभुवन विश्वविद्यालयको नीति अधिवेशनले ११ बुँदे प्रस्ताव पारित गरेको छ । बिहीबार बसेको त्रिवि सभामा पेस भएका १२ बुँदामध्ये ११ प्रस्ताव पारित गरेको हो । पारित प्रस्तावमा विश्वविद्यालयको प्राध्यापन सेवामा प्रवेश गर्न न्यूनतम योग्यताको पुनर्विचार गर्ने र आंगिक तथा सम्बन्धन प्राप्त क्याम्पस कलेजमा प्राध्यापन गर्न विश्वविद्यालय सेवा योग्यता परीक्षण परीक्षाको व्यवस्था गर्ने उल्लेख छ । त्यसैगरी, विश्वविद्यालयको केन्द्रीय निकायहरू, विभाग र क्याम्पसहरूमा जनशक्तिको आवश्यकता पूरा गर्न र आर्थिक रूपले विपन्न वर्ग र क्षेत्रबाट आएका विद्यार्थीलाई सपोर्ट गर्न सहायतासम्बन्धी नियमावली तयार गरी विद्यार्थीलाई काममा लगाइने उल्लेख छ । त्यसैगरी, विश्वविद्यालयको पुनर्संरचना गर्न ऐन र नियमको संशोधन प्रक्रिया सुरु गर्नुका साथै उच्चस्तरीय राष्ट्रिय शिक्षा आयोगको सुझावअनुसार विश्वविद्यालयको पुनर्संरचना गरिने प्रस्ताव पनि पारित भएको छ । त्रिभुवन विश्वविद्यालयको नीति अधिवेशनमा आफ्ना माग सम्बोधन नभएको भन्दै कर्मचारीहरूले विरोध गरेका छन् । कर्मचारीहरूले अधिवेशनले आफ्ना माग सम्बोधन नगरेको भन्दै कार्यक्रम स्थलमा नाराबाजीसमेत गरेका हुन् ।

पुस १३ मा ५०औँ दीक्षान्त समारोह
त्रिभुवन विश्वविद्यालय (त्रिवि)को ५०औँ दीक्षान्त समारोह पुस १३ गते आयोजना हुने भएको छ । बिहीबार बसेको त्रिभुवन विश्वविद्यालयको साधारणसभा (सिनेट) बैठकमा प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले आगामी पुस १३ गते ५०औँ दीक्षान्त समारोह आयोजना हुने दिनुभएको हो । बैठकमा त्रिवि कुलपतिसमेत रहेका उहाँले पुनः छलफलको लागि सिनेट बैठक पुस ७ गतेलाई समय तोक्नुभएको छ । त्रिविले यस वर्षको दीक्षान्त समारोह त्रिपुरेश्वरस्थित दशरथ रंगशालामा आयोजना गर्ने योजना बनाएको छ । गत वर्ष पनि उक्त स्थानमा ४९औँ दीक्षान्त समारोह आयोजना भएको थियो ।