
नेपालको पत्रकारिता क्षेत्रमा महत्वपूर्ण योगदान पुर्याउँदै आएको प्रेस चौतारी नेपालले आफ्नो २७औं स्थापना दिवस मनाइरहेको छ । २०५५ साल माघ २२ गते स्थापना भएको यो संगठनले नेपाली पत्रकारिताको सुदृढीकरण, व्यावसायिकता अभिवृद्धि, प्रेस स्वतन्त्रताको रक्षा र पत्रकारहरूको हकहित सुनिश्चित गर्ने उद्देश्यसहित यात्रा सुरु गरेको थियो । दुई दशकभन्दा बढीको यात्रामा यसले विविध चुनौतीहरूको सामना गर्दै उल्लेखनीय उपलब्धिहरू हासिल गरेको छ । देशभरका पत्रकारहरूलाई एकत्रित गर्ने, उनीहरूको क्षमता विकास गर्ने र पत्रकारिताको गुणस्तर उन्नयन गर्ने कार्यमा निरन्तर लागिपरेको प्रेस चौतारी नेपाल अहिले देशकै प्रमुख पत्रकार संगठनहरूमध्ये एक बनेको छ ।
नेपालको लोकतान्त्रिक आन्दोलनसँगै पत्रकारितामा नयाँ सोच र धारणा विकास गर्ने उद्देश्यले प्रेस चौतारी नेपालको स्थापनाको अवधारणा अघि सारिएको थियो । नेपाली समाजको परिवर्तनशील अवस्थालाई सम्बोधन गर्ने, स्वतन्त्र पत्रकारिताको वकालत गर्ने र पत्रकारहरूको हकहित संरक्षण गर्ने लक्ष्य राख्दै यो संगठन अगाडि बढेको छ ।
स्थापनाको प्रारम्भिक चरणदेखि नै यस संस्थाले पत्रकारहरूको व्यावसायिक हकहितको रक्षा गर्दै प्रेस स्वतन्त्रताको संरक्षणलाई आफ्नो मूल लक्ष्य बनाएको थियो । संगठनको स्थापनाका क्रममा अग्रज पत्रकारहरूको महत्वपूर्ण भूमिका रहेको थियो । तत्कालीन छलफल साप्ताहिकका प्रबन्ध निर्देशक हेम पाठकको घरमा बसेको भेलाबाट विजयकुमार चालिसेको नेतृत्वमा १२ सदस्यीय तदर्थ समिति गठन गर्दै यसको औपचारिक यात्रा सुरु गरिएको थियो ।
त्यसबेलाको राजनीतिक परिवेशमा स्वतन्त्र प्रेसको अवस्था चुनौतीपूर्ण थियो । सरकारको हस्तक्षेप, अभिव्यक्ति स्वतन्त्रतामाथिको नियन्त्रण र पत्रकारहरूमाथिको दबाबले गर्दा स्वतन्त्र पत्रकारिता गर्न कठिनाइ थियो । यस्तो अवस्थामा प्रेस चौतारी नेपालले स्वतन्त्र प्रेसको पक्षमा उभिएर पत्रकारहरूलाई संगठित गर्ने प्रयास गर्यो ।
प्रेस चौतारी नेपालले पत्रकारिता मात्र नभई सामाजिक उत्तरदायित्वका क्षेत्रमा पनि विशेष योगदान पुर्याउँदै आएको छ । यसै क्रममा, यसको विभिन्न शाखाहरूले समयसमयमा रक्तदान कार्यक्रम, खेलकुद प्रतियोगिता, विद्यार्थी लक्षित शैक्षिक कार्यक्रम, पत्रकारहरूको स्वास्थ्य परीक्षणजस्ता सामाजिक गतिविधिहरू सञ्चालन गरेका छन् ।
देशभर शाखाहरू विस्तार गर्दै आएको प्रेस चौतारी नेपाल अहिले ७७ वटै जिल्लामा क्रियाशील छ । यसले स्थानीय तहसम्म पत्रकारहरूको सशक्तिकरणका लागि विशेष पहल गरेको छ । व्यावसायिक पत्रकारिताको प्रवर्द्धनका लागि विभिन्न तालिम, गोष्ठी, सेमिनार तथा कार्यशालाहरू आयोजना गर्दै आएको छ । विशेष गरी, खोजमूलक पत्रकारिता, तथ्यगत रिपोर्टिङ, सञ्चार प्रविधिको प्रयोग, डिजिटल पत्रकारिता र अनुसन्धानमूलक समाचार संकलनका लागि संगठनले विभिन्न कार्यक्रमहरू सञ्चालन गरेको छ । पत्रकारहरूको सीप अभिवृद्धि तथा पेशागत दक्षता विकासका लागि गरिएका प्रयासहरूले नेपालको पत्रकारिता क्षेत्रमा महत्वपूर्ण परिवर्तन ल्याएको छ ।
पत्रकारहरूको क्षमता अभिवृद्धिका लागि प्रेस चौतारी नेपालले विशेष प्रशिक्षण कार्यक्रमहरू सञ्चालन गर्दै आएको छ । अनुसन्धानमूलक पत्रकारितालाई प्रवर्द्धन गर्न खोज पत्रकारिता, तथ्य जाँच (fact-checking), डिजिटल सुरक्षा जस्ता विषयमा तालिम दिइरहेको छ । पत्रकारिताको बदलिँदो प्रवृत्तिलाई आत्मसात गर्दै प्रविधिमैत्री पत्रकारहरू उत्पादन गर्ने उद्देश्यका साथ डिजिटल पत्रकारितामा पनि ध्यान केन्द्रित गरिएको छ ।
प्रेस चौतारी नेपालले पत्रकारिता मात्र नभई सामाजिक उत्तरदायित्वका क्षेत्रमा पनि विशेष योगदान पुर्याउँदै आएको छ । यसै क्रममा, यसको विभिन्न शाखाहरूले समयसमयमा रक्तदान कार्यक्रम, खेलकुद प्रतियोगिता, विद्यार्थी लक्षित शैक्षिक कार्यक्रम, पत्रकारहरूको स्वास्थ्य परीक्षणजस्ता सामाजिक गतिविधिहरू सञ्चालन गरेका छन् । यस्ता कार्यक्रमहरूले पत्रकारिता पेशालाई समाजसँग अझ जोड्न मद्दत गरेको छ ।
यसरी पत्रकारितालाई सामाजिक उत्तरदायित्वसँग जोडेर हेर्नु प्रेस चौतारी नेपालको एउटा विशेषता रहँदै आएको छ । पत्रकारहरूले मात्र होइन, समाजका अन्य वर्गले पनि यसको गतिविधिहरूबाट प्रत्यक्ष रूपमा लाभ लिइरहेका छन् ।
हालै मात्र प्रेस चौतारी नेपाल कालीकोटले नमराज शर्मा (बसन्त) पत्रकारिता पुरस्कारको घोषणा गरेको छ । यसले जिल्लास्तरका पत्रकारहरूको मनोबल उच्च बनाउने मात्र नभई पत्रकारितामा लगाव बढाउने अवसर प्रदान गर्नेछ ।
संगठनको अर्को महत्वपूर्ण उपलब्धि भनेको पत्रकारिताको गुणस्तर अभिवृद्धिका लागि पत्रकारिता पुरस्कार स्थापना गर्नु हो । प्रेस चौतारी नेपालका विभिन्न शाखाहरूले उत्कृष्ट पत्रकारहरूलाई सम्मान गर्दै आएका छन् ।
हालै मात्र प्रेस चौतारी नेपाल कालीकोटले नमराज शर्मा (बसन्त) पत्रकारिता पुरस्कारको घोषणा गरेको छ । यसले जिल्लास्तरका पत्रकारहरूको मनोबल उच्च बनाउने मात्र नभई पत्रकारितामा लगाव बढाउने अवसर प्रदान गर्नेछ ।
यस्ता पुरस्कारहरूले पत्रकारहरूको योगदानको कदर गर्दै पत्रकारिताको व्यावसायिकता बढाउने विश्वास गरिएको छ । नेपालमा पत्रकारिता विकास हुँदै गए पनि स्वतन्त्र प्रेसका लागि अझै चुनौतीहरू बाँकी नै छन् । प्रविधिको विकाससँगै सञ्चार माध्यमहरूमा विश्वसनीयताको चुनौती बढ्दै गएको छ । सामाजिक सञ्जालको व्यापक प्रयोगका कारण गलत सूचना तथा भ्रामक खबरहरूको फैलावटले व्यावसायिक पत्रकारिताको नैतिकता तथा विश्वसनीयतामा असर पुर्याएको छ ।
यसैगरी, पत्रकारहरूले भोग्नु परिरहेको आर्थिक अस्थिरता, सुरक्षाको अभाव र राजनीतिक प्रभावजस्ता समस्याहरूले पनि प्रेस स्वतन्त्रता र पत्रकारिताको निष्पक्षतामा चुनौती सिर्जना गरिरहेका छन् । पत्रकारहरूलाई धम्की, आक्रमण, गलत मुद्दा लगाइने प्रवृत्ति अझै पनि कायम छ, जसले प्रेस स्वतन्त्रतामाथि प्रश्न उठाउँछ ।
भविष्यका योजनाहरूलाई हेर्ने हो भने, प्रेस चौतारी नेपालले डिजिटल पत्रकारिताको विस्तार, अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चार संस्थाहरूसँग सहकार्य, पत्रकारहरूको सुरक्षा सुनिश्चितता तथा सामाजिक उत्तरदायित्व कार्यक्रमहरूको थप विकासलाई प्राथमिकता दिएको देखिन्छ । पत्रकारिताको बदलिँदो परिप्रेक्ष्यलाई आत्मसात गर्दै नयाँ पुस्ताका पत्रकारहरूलाई प्रविधिमैत्री बनाउने र अनुसन्धानमूलक पत्रकारितामा प्रेरित गर्ने योजना समेत अगाडि सारिएको छ ।
यसका साथै, पत्रकारहरूको पेशागत सुरक्षाका लागि विशेष कार्यक्रम ल्याउने योजनासमेत बनाइँदै छ । प्रेस स्वतन्त्रतामाथि हुने आक्रमणहरू विरुद्ध ऐक्यबद्धता जनाउँदै कानुनी सहायता तथा परामर्श दिने पहल पनि गरिँदै छ ।
निष्कर्ष
यसरी २७ वर्षको लामो यात्रामा प्रेस चौतारी नेपालले नेपाली पत्रकारितामा प्रभावशाली योगदान पुर्याएको छ । व्यावसायिक पत्रकारिता, प्रेस स्वतन्त्रताको रक्षा, पत्रकारहरूको हकहित प्रवर्द्धन, सामाजिक उत्तरदायित्व तथा पुरस्कार स्थापना जस्ता गतिविधिहरूले यस संस्थाको महत्त्व अझ बढाएको छ ।
आगामी दिनहरूमा पनि यसले पत्रकारिता क्षेत्रलाई अझ मजबुत बनाउँदै, सत्यतथ्य सूचनाको प्रसारमा योगदान दिँदै अघि बढ्ने विश्वास गर्न सकिन्छ । लोकतान्त्रिक समाजको अभिन्न अंगका रूपमा यसले खेल्ने भूमिकालाई अझ प्रभावकारी बनाउन प्रेस चौतारी नेपालले आफूलाई समयसापेक्ष सुधार गर्दै लैजानुपर्ने देखिन्छ ।
नेपालको पत्रकारिता अझ सशक्त, जिम्मेवार र विश्वसनीय बनोस् भन्ने चाहना राख्दै, प्रेस चौतारी नेपालले आगामी दिनहरूमा थप प्रभावकारी काम गर्न सकोस् भन्ने शुभकामना !
लेखक : (विश्वकर्मा हाल प्रेस चौतारी कालीकोटका सहसचिव हुनुहुन्छ ।)
बिक्रीमा विद्यावारिधि ?
युवा जनशक्ति निर्यात गर्ने देश
गल्तीलाई आत्मसात गर्ने कि अझै
योगचौतारी नेपाल स्वस्थ समाज निर्माणमा
हिमालय टाइम्स र नियमित लेखनका
प्राकृतिक चिकित्सालय र योग चौतारीबीच