प्राकृतिक चिकित्सामा आकर्षण

प्राकृतिक चिकित्सा पद्धतितर्फ हालका दिनहरूमा आकर्षण बढ्दै गएको छ । आधुनिक चिकित्सा पद्धतिबाट रोग ठीक नभएपछि अन्य विकल्पको खोजीमा लागेका बिरामीहरू अन्तिममा प्राकृतिक चिकित्सा पद्धतिको आश्रय लिन पुग्ने गर्छन् । यस्तो चिकित्सा पद्धति आधुनिक चिकित्सा जस्तो पाश्र्व प्रभावयुक्त हुँदैन । पाश्र्व प्रभावबाट मुक्त हुनेभएको हुँदा यो उपचार पद्धतिबाट कुनै प्रकारको हानी हुँदैन । आधुनिक चिकित्सा पद्धतिबाट थाकेका बिरामीका लागि प्राकृतिक चिकित्सा पद्धति भरपर्दो मानिएको छ र पछिल्ला दिनमा आकर्षण बढ्दै गएको छ । यसको सबैभन्दा उक्तम दृष्टान्त बन्नपुगेको छ नवलपरासीको रजहरमा स्थापित प्राकृतिक उपचार अस्पताल । हालका दिनमा यसको प्रभाव र लोकप्रियता बढिरहेको छ ।

जडिबुटी उपचार पद्धति नेपालको मात्र नभएर संसारकै प्राचीनतम् हो । पौराणिककालमा देवताका वैद्य भनेर अश्विनीकुमारहरूलाई मानिएको थियो । उनीहरूले यस्तै जडिबुटीको सहयोगमा देवताहरूको उपचार गर्ने गर्दथे । यही परम्परा आधुनिककालसम्म पनि विकसित हुँदै आयो र अहिलेभन्दा एक डेढ शताब्दी अगाडिसम्म वैद्यहरूले नै उपचार गर्ने गर्दथे । वैद्यहरूले हालको चिकित्सा पद्धति जस्तो मानिसका भित्री अंगहरूको शल्यचिकित्साका माध्यमबाट उपचार गर्न नसके पनि बाहिरी अंगहरूमा भएका घाउखटिराको चिरफार र सफाइ गरेर उपचार गर्नेगर्थे भने विभिन्न वनस्पतिका जरा, पात, बोक्रा, फूल, फललगायतबाट औषधि बनाएर, सेवान गराएर र घाउहरूमा लेप लगाएर उपचार गर्नेगर्थे । नेपालमा राणाकालमा यस्ता औषधिहरूको निर्माण गरी शासकहरूको स्वस्थ्योपचार गर्न सिंहदरबारमा वैद्यखाना स्थापना गरेका थिए ।

जडिबुटीहरूलाई प्रशोधन गरेर औषधि निर्माण गर्ने गरिन्थ्यो । वैद्यखाना हालसम्म सञ्चालन भइरहेको छ । यस प्रकारको औषधि र उपचार पद्धतिलाई प्राथमिकता दिने उद्देश्यले केही आयुर्वेद औषधालयहरू सरकारद्वारा स्थापना भएका छन् । वैद्य र कविराजहरूका माध्यमबाट प्राकृतिक चिज वस्तुबाट औषधि निर्माण गरेर गरिने उपचारहरूको प्रभाव अलिक ढिलो हुने भए पनि भरपर्दो मानिन्छ तर पछिल्लो समयमा बिरामीहरूमा धीरताको कमीका कारण छिटो रोग निको हुने वा पीडा कम हुने भएको हुनाले आधुनिक उपचार पद्धतिको प्रभाव बढिरहेको छ । तैपनि डाक्टरको उपचारबाट रोग निको नभएका बिरामीहरू प्राकृतिक उपचार पद्धतिको शरणमा पुग्ने गरेका छन् ।

रजहरको प्राकृतिक चिकित्सालय आयुर्वेद उपचार पद्धतिभन्दा भिन्न खालको चिकित्सालय हो । यहाँ जडिबुटीको प्रयोग र सेवनभन्दा पानी, माटो, आहारविहारमा नियन्त्रण र सन्तुलन मिलाएर उपचार गर्ने गरिन्छ । देशका वरिष्ठ व्यक्तिहरूसमेत यस चिकित्सालयमा उपचार गर्न जाने गरेका छन् । यहाँबाट निरोगी बनेर धेरै मानिस फर्केका छन् । आधुनिक औषधिबाट पाश्र्वप्रभाव परेर अन्य रोग सिर्जना हुनेगरेका यथार्थ छन् । बहुप्रतिशत रोगहरू असन्तुलित चिकित्साबाट पैदा हुने गर्दछन् भन्ने कुरा स्वयं चिकित्सकहरू नै स्वीकार गर्छन् । रजहरको प्राकृतिक चिकित्सा भने नितान्त प्राकृतिक चिकित्सालय हो । यहाँ औषधि र जडिबुटीको प्रयोग पनि गरिँदैन ।

त्यसैले यो निरोगी नागरिक बनाउने महाअभियानमा अग्रसर छ । यसलाई विस्तार गरी देशभरि पु¥याउनुपर्ने माग भइरहेको छ । यो राष्ट्रका लागि अपरिहार्य बन्दै गएको प्रतिक्रिया नागरिक तहबाट आइरहेको छ भने यसका सञ्चालकहरूबाट प्राकृतिक चिकित्सा अस्पताल विकासमा सरकारको साथको आवश्यकता भएको धारणा आउने गरेको छ । प्राकृतिक चिकित्सा शिक्षण अस्पताल बन्न यो चिकित्सालय अग्रसर बनिरहेको छ । शिक्षण अस्पताल बनाउन यसले सरकारसँग बजेटको मागसमेत गरेको छ । सरकारले यसको महत्व बुझ्नसके माग पूरा हुनसक्छ । यो औषधालयभन्दा पनि उपचार केन्द्र हो । यहाँ प्राकृतिक शैलीमा उपचार गर्ने गरिन्छ । यस प्रकारको उपचार केन्द्र नेपालमै एकमात्र हो यो ।

विनाऔषधि प्रयोग र विनाशल्यचिकित्सा प्राकृतिक उपचार पद्धतिको प्रयोग गरेर नै रोग निको पार्ने यस उपचार केन्द्रमा राष्ट्रका उच्च तहका राजनीतिज्ञलगायत व्यक्ति पनि पुग्ने गरेका र विदेशका महँगा ठाउँहरूमा गएर उपचार गर्दा निको नभएका पुराना रोगसमेत निको भएर फर्केका उदाहरण भएको त्यहाँको व्यवस्थापनले बताएको छ ।

पूर्वी नवलपरासीको देवचुली नगरपालिकाको रजहरमा अवस्थित यो सामुदायिक प्रकृतिक उपचार केन्द्रमा प्राकृतिक उपचार हुनेगरेको छ । धेरै मानिस निको भएर फर्केकाले यसमा अविश्वास गर्नुपर्ने अवस्था छैन । मानिस प्रकृतिकै उपज हो । जीवनशैली, आहारविहार र खानपानबाट अनेकौं प्रकारका रोग सिर्जना भइरहेका छन् । यिनमा सावधानी अपनाएर रोगहरूको निराकरण हुनेगर्छ । यस उपचार केन्द्रले यही अभ्यास गराउँछ ।

वर्तमान समयमा यस्ता प्रकारका उपचार केन्द्र अरू पनि खोल्न सरकारले सम्बन्धित विज्ञहरूलाई प्रेरित गर्नुपर्छ भने यिनको विश्वसनीयता वृद्धि गर्न, नागरिकलाई आकर्षित गर्न प्रेरित गर्नुपर्ने आवश्यकता छ । यसो गर्नसकेमा मानिसमा सहज ढंगले शारीरिक उपचार सहजताका साथ हुनेगर्छ । आफ्नै देशको हावा, पानी र माटो सुहाउँदो प्राचीनतम् उपचार पद्धति अपनाउँदा रोगीहरूका लागि असहज अवस्था सिर्जना हुँदैन । साथै आफ्नै देशमा यस्ता उपचार केन्द्र पर्याप्त संख्यामा हुने र तीप्रति मानिसहरूको भरोसा जाग्रित गराउनसक्ने हो भने वर्षेनी उपचारका लागि बाहिरिने अर्बाैंको नेपाली पैसा जोगिने थियो । यसतर्फ ध्यान दिनसक्ने हो भने सकारात्मक कदम मानिन सक्छ ।