इजरायल-इरान युद्ध व्यापक बन्दा त्रासमा नेपालीहरू

काठमाडौं । परराष्ट्रमन्त्री डा. आरजु राणा देउवाले इजरायल र इरानबीच जारी युद्ध र पछिल्लो समय यसबाट विकसित परिस्थितिका बारेमा जानकारी लिनुभएको छ । सोमबार परराष्ट्र मन्त्रालयमा मन्त्री राणाले नेपालका लागि इजरायली राजदूत स्मुलिम एरी बाससँग इजरायल र इरानबीचको पछिल्लो द्वन्द्व र त्यहाँको पछिल्लो अवस्थाका बारेमा जानकारी लिनुभएको हो । मन्त्री राणाले त्यहाँ रहेका नेपालीहरूको अवस्थाका बारेमा जानकारी लिँदै उनीहरूलाई पर्नसक्ने आवश्यक सहायता र सुरक्षित अवस्थाका लागि राजदूत बासमार्फत इजरायल सरकारलाई आग्रह गर्नुभएको थियो ।

राजदूत बासले इजरायलमा रहेका सबै नेपाली सुरक्षित रहेको बताउनुभएको थियो । आइतबार मात्र परराष्ट्र मन्त्रालयले विज्ञप्ति प्रकाशन गरेर इजरायल र इरानमा रहेका नेपालीहरू सुरक्षित रहेको जानकारी गराएको थियो । पछिल्ला केही दिनयता इरान र इजरायलबीच विकसित घटनाक्रमका सन्दर्भमा मन्त्री राणाले तेल अबिव र दोहास्थित नेपाली राजदूतहरूलाई आइतबार टेलिफोन सम्पर्क गरी त्यहाँ रहेका नेपाली नागरिकको सुरक्षामा ध्यान दिन निर्देशन दिनुभएको थियो ।

अहिले फेरि इजरायलका विभिन्न सहरमा कार्यरत हजारौँ नेपालीहरू युद्धको मारमा पर्नसक्ने खतरा बढेको छ । परराष्ट्र मन्त्रालयका अनुसार पाँच हजार पाँच सय नेपाली इजरायलमा कार्यरत रहेको जनाइएको छ । मन्त्रालयका अनुसार इरानमा १२ देखि १५ जना नेपाली बसोबास गर्दै आएका छन् । नेपालले इजरायल र इरानबीचको द्वन्द्वमा आफ्नो पोजिसन अहिलेसम्म स्पष्ट पारेको छैन । दुवै देशसँग नेपालको द्वौत्य सम्बन्ध रहँदै आएको छ । इरानी आक्रमणका कारण इजरायलमा रहेका नेपालीहरू त्रासमा बाँच्न बाध्य छन् ।

इजरायली इमरजेन्सी सर्भिसका अनुसार आइतबारसम्म इरानको आक्रमणबाट मारिनेको संख्या १९ पुगेको छ । गत शुक्रबारदेखि इरान र इजरायलले एक-अर्काको देशमा आक्रमण सुरु गरेका हुन् । इरानको स्वास्थ्य मन्त्रालयले शुक्रबारदेखि अहिलेसम्म इजरायली आक्रमणबाट २२४ जनाको मृत्यु भइसकेको जनाएको छ ।

इजरायल र इरानबीचको प्राणघातक द्वन्द्व चौथो दिनमा थप व्यापक बनेको छ । रातभर दुवै पक्षले एक-अर्कामाथि नयाँ चरणको क्षेप्यास्त्र प्रहार गरेका छन् । जबकि अन्तर्राष्ट्रिय समुदायले वार्ता र तनाव कम गर्न दुवै पक्षलाई आग्रह गरिरहेको भए पनि त्यसको प्रभाव देखिएको छैन । सोमबार बिहान इरानले गरेको आक्रमणले इजरायलको तेल प्रशोधन केन्द्रमा ठूलो क्षति पुर्‍याएको छ र विद्युत् ग्रिडको केही भाग नष्ट भएको जनाइएको छ । त्यस्तै, दुवै पक्षबाट आक्रमण विस्तार हुँदै जाँदा मानवीय क्षति बढ्दो क्रममा छ ।

तेहरानका बासिन्दाहरू सुरक्षाको खोजीमा राजधानी छाड्दै छन् भने इजरायलमा पनि रातभर धमाका र आगलागीका दृश्य देखिँदा मानिसहरूमा रुवावासी देखिएको छ । आवासीय भवनहरूमा क्षति पुग्दा मानिसहरू बंकरमा पनि निदाउन सकेका छैनन् । पछिल्लोपटक चर्चामा रहेको इरानी सर्वोच्च नेता आयोतोल्ला खामेनी हत्या गर्न इजरायलले प्रस्ताव गरेको र अमेरिकी राष्ट्रपतिले अस्वीकार गरेको भन्ने समाचारले विश्व सञ्चार माध्यममा प्राथमिकता पाएको छ । दुईजना अमेरिकी अधिकारीहरूका अनुसार, पूर्वराष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले इजरायलको इरानी सर्वोच्च नेता आयातोल्ला अली खामेनीलाई हत्या गर्ने प्रस्ताव गर्नुभएको थियो । तर, ट्रम्पले त्यो प्रस्ताव अस्वीकार गर्नुभयो । इजरायली प्रधानमन्त्री नेतान्याहूले भने यस्तो कुनै योजना नभएको बताएका छन् ।

अमेरिका भन्छ- युद्ध लामो जानसक्छ
हृवाइट हाउसले इजरायल र इरानबीचको यो युद्ध तत्काल स्थगित हुने सम्भावना क्षीण भएको बताएको छ । इजरायलको इरानविरुद्धको सैन्य अभियान केवल केही दिनको नभई सप्ताहौँ लामो हुने अपेक्षा गरेको जनाएको छ । अमेरिकाले यसमा प्रत्यक्ष रूपमा संलग्न नभए पनि, रणनीतिक समर्थन दिएको देखिन्छ । ट्रम्पले अमेरिकी संलग्नता सम्भव हुनसक्ने बताएका छन् तर दुवै पक्षबीच सहमति खोजिनु आवश्यक रहेको पनि उहाँले जोड दिनुभएको छ । ट्रम्पलाई अमेरिका भित्रैबाट भने यो युद्धमा सामेल नहुन चर्को दबाब छ । अमेरिकालाई भियतनाम, इराक र अफगानिस्तानमा जस्तै हजारौँ अमेरिकी सेनाले फेरि पनि ज्यान गुमाउन सक्ने खतरा रहेकाले यो युद्ध अमेरिकाका लागि आत्मघाती हुने भन्दै यसमा सामेल नहुन दबाब छ । तर, कतिपय कट्टरवादीहरूले भने अमेरिकाले इरानमाथि प्रत्यक्ष संलग्न हुनुपर्ने बताउँदै आएका छन् ।

तनाव घटाउन चीनको आग्रह
चीनले इजरायल र इरानलाई तनाव कम गर्न कदम चाल्न आग्रह गरेको छ । दुवै देशले एक-अर्काविरुद्ध हमला बढाइरहेका बेला चीनले तनाव कम गर्न कदम चाल्न आग्रह गरेको हो । चीनको विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता गुओ जियाकुनले सोमबार भन्नुभयो, ‘हामी सबै पक्षलाई तत्काल तनाव कम गर्ने उपाय अपनाउन, मध्यपूर्व क्षेत्रलाई ठूलो अशान्तिमा जानबाट रोक्न र समस्या वार्तामार्फत समाधान गर्ने सही मार्गमा फर्किने अवसर सिर्जना गर्न आग्रह गर्छौं ।’ उहाँको भनाइ आउनुभन्दा एकदिन अघि अर्का प्रवक्ताले चीन दुई देशको तनाव कम गर्ने प्रक्रियामा रचनात्मक भूमिका खेल्न इच्छुक रहेको बताउनुभयो । उता, इरानको विदेश मन्त्रालयका प्रवक्ता एस्माइल बाघाईले अमेरिकाले इजरायलले इरानमाथि गरेको हमलाको निन्दा गर्नुपर्ने बताउनुभएको छ । उहाँले अहिलेको समयमा वार्ता अर्थहीन रहेको बताउनुभयो उहाँले अमेरिका हमलाको पक्षधर भएको पनि आरोप लगाउनुभयो । इरानी संसद्ले परमाणु अप्रसार सन्धिबाट हट्ने निर्णय गरे बाध्यकारी निर्णय हुने पनि बताउनुभयो । इरानले सधैँ आफ्नो परमाणु कार्यक्रम शान्तिपूर्ण प्रयोजनका लागि रहेको भन्ने दाबी गरेको छ । तर, यो दाबीलाई इजरायलले खारेज गर्दै आएको छ ।