अस्ताए समाजवादका व्याख्याता एवं पूर्वमन्त्री ढुण्डिराज शास्त्री

काठमाडौं । समाजवादका व्याख्याता तथा चिन्तक कांग्रेसका पुराना नेता एवं पूर्वमन्त्री ढुण्डिराज शास्त्री (पौड्याल)को निधन भएको छ । उहाँको सोमबार बिहान ४ बजेतिर ९० वर्षको उमेरमा काठमाडौंको सिनामंगलस्थित काठमाडौं मेडिकल कलेजमा उपचारका क्रममा निधन भएको हो । निमोनिया र दमले ग्रस्त उहाँ शनिबार मात्र केएमसीमा भर्ना हुनुभएको थियो । असार ४ गते बुधबार बिहान ८ बजे पार्टी कार्यालयमा पार्थिव शरीर अन्तिम श्रद्धाञ्जलिका लागि राखिने र दुई घण्टापछि त्यहाँबाटै पशुपति आर्यघाटमा अन्तिम दाहसंस्कार गर्ने कांग्रेसले जनाएको छ । अत्याधुनिक नेपालको प्रजातान्त्रिक राजनीतिका चिन्तक, सरलता र शालीनताका प्रतिमूर्ति शास्त्री विभिन्न चरणमा मन्त्री हुनुभएको थियो ।

वि.सं. १९९३ सालमा अर्घाखाँची भूमिकास्थान नगरपालिका-८, निमडाँडामा जन्मिनुभएका शास्त्री २०४८ र २०५१ सालको आमनिर्वाचनमा कांग्रेसबाट अर्घाखाँची निर्वाचन क्षेत्र नं. २ बाट विजयी हुनुभएको थियो । उहाँ उद्योग तथा श्रममन्त्री हुनुभएको थियो । शास्त्रीले २०१० सालतिर बनारसमा पढ्दादेखि नै कांग्रेस राजनीतिमा सक्रियता जनाउनुभएको थियो । भूमिगत अवस्थामा रहेर उहाँले राजनीतिक कमाण्ड सम्हाल्नुभएको थियो ।

नेपाली समाजवादी विचारक, राष्ट्रियता, लोकतन्त्र र स्वाधीनताका प्रतिबद्ध अभियन्ता, संघीयता विमर्शको आरम्भकर्ता उहाँ बिपी कोइराला राष्ट्रिय पुरस्कार तथा महेन्द्रनारायण निधि राष्ट्रिय पुरस्कारबाट सम्मानित हुनुहुन्थ्यो । अत्यन्त सरल, सहज र भद्र नेता शास्त्रीको निधनमा कांग्रेस तथा अन्य दलका नेता तथा शुभेच्छुकहरूले श्रद्धाञ्जलि अर्पण गरेका छन् । उहाँको निधनले एक अग्रज र अनुभवी नेता गुमाएको नेपाली कांग्रेसले जारी गरेको विज्ञप्तिमा उल्लेख गरेको छ ।

भूमिगत रूपमा अर्घाखाँची र गुल्मी लगायतका जिल्लामा नेपाली कांग्रेसको संगठन विस्तारमा उल्लेख्य भूमिका निर्वाह गर्नुभएका उहाँ विसं २०३६ र २०४६ सालको जनआन्दोलनमा पनि नेतृत्वदायी भूमिका खेल्नुभएको थियो । २०१५ सालको आमचुनावमा सक्रिय रूपमा लाग्नुभएका उहाँले २०१७ साल पुस १ गते राजा महेन्द्रद्वारा संसद् भंग गरी नेताहरूलाई जेल हालेको समयमा गुल्मी-अर्घाखाँचीका लडाकु युवाहरूलाई क्रान्तिमा संलग्न गराउने कार्यमा अग्रणी भूमिका निर्वाह गर्नुभएको थियो ।

विसं. २०१७ सालपछि शास्त्रीले भारतमा निर्वासित जीवन बिताउनुभएको थियो । त्यो समय उहाँले भारतको गोरखपुर महाविद्यालयमा प्राध्यापकका रूपमा समेत काम गर्नुभयो । उहाँले नेपालमा प्रजातन्त्र ल्याउनका निम्ति विभिन्न पर्चा, पम्प्लेट, पत्रिका छापेर नेपाल पठाउने गर्नुहुन्थ्यो ।

शास्त्री अर्घाखाँचीका लोकप्रिय नेता हुनुहुन्थ्यो । बिपी कोइरालाका अनुयायीका रूपमा उहाँ चिनिनुहुन्थ्यो । २०४६ पछिको कांग्रेस राजनीतिमा गिरिजाप्रसाद कोइराला, कृष्णप्रसाद भट्टराई, गणेशमान सिंहका समकक्षी नेता शास्त्री नै हुनुहुन्थ्यो । २०५० सालमा शास्त्रीले नेपालका पाँच विकास क्षेत्रलाई आधार मानेर संघीयता घोषणा गर्ने प्रस्ताव ल्याउनुभएको थियो ।

उहाँद्वारा लिखित ‘मेरो जीवन र अनुभूति’ नामक पुस्तक प्रकाशित छ । स्वर्गीय शास्त्री ‘शहीद स्मृति प्रतिष्ठान’का संरक्षक तथा संस्थापक अध्यक्ष हुनुहुन्थ्यो । उहाँको निधनप्रति नेपाली कांग्रेसका सभापति, संसदीय दलका नेता एवं पूर्वप्रधानमन्त्री शेरबहादुर देउवाले गहिरो दुःख व्यक्त गर्नुभएको छ । ‘नेपालको प्रजातान्त्रिक आन्दोलनका एक अथक योद्धा, सरल र निष्ठावान राजनीतिज्ञ, समाजवादी चिन्तक, पार्टीका पूर्वकेन्द्रीय सदस्य एवं पूर्वमन्त्री ढुण्डिराज शास्त्रीको निधनको खबरले मलाई स्तब्ध र मर्माहत बनाएको छ’, सभापति देउवाले भन्नुभएको छ, ‘नेपाली कांग्रेसको संगठन निर्माण र प्रजातान्त्रिक आन्दोलनहरूमा उहाँले पुर्‍याउनुभएको सक्रिय योगदान पार्टीको इतिहासमा सदा स्मरणीय रहनेछ । उहाँप्रति भावपूर्ण श्रद्धाञ्जलि अर्पण गर्दछु । साथै, उहाँको आत्माको चिर शान्तिको कामना गर्दै शोक सन्तप्त परिवारजनप्रति पार्टी र मेरो तर्फबाट गहिरो समवेदना प्रकट गर्दछु ।’

स्व. शास्त्रीका तीनवटी श्रीमतीमध्ये जेठी श्रीमती रमा पौडेलको ८६ वर्षको उमेरमा २० दिनअघि निधन भएको थियो । माहिली लता पौडेल र कान्छी श्रीमती माया पौडेल हुनुहुन्छ । कान्छी श्रीमती उहाँकै साथमा हुनुहुन्थ्यो भने माहिली श्रीमती देवघाटमा बस्दै आउनुभएको छ । शास्त्रीको निधनको खबर पाएपछि उहाँ काठमाडौं आइसक्नु भएको छ । तर, शास्त्रीका दुई छोरा नवीन पौडेल जर्मनी र ऋषव पौडेल जापानमा रहेकाले आउने क्रममा हुनुहुन्छ । उहाँहरू आएपछि स्वर्गीय शास्त्रीको पार्थिव शरीरलाई नेपाली कांग्रेसको केन्द्रीय कार्यालय ललितपुर सानेपामा श्रद्धाञ्जलिका लागि राखिने र पशुपतिस्थित आर्यघाटमा अन्त्येष्टि गरिने जनाइएको छ । शास्त्रीका तीन छोरी हुनुहुन्छ ।