इरान-इजरायल युद्ध भयावह हुने संकेत

काठमाडौं । इरानका सर्वोच्च नेता अयातोल्लाह अली खामेनीले इजरायलविरुद्ध आधिकारिक रूपमा युद्धको घोषणा गरेसँगै मध्यपूर्व तनाव थप उत्कर्षमा पुगेको छ । बुधबार बिहान दुईवटा ब्यालिस्टिक क्षेप्यास्त्र प्रहार गरेपछि उहाँले इजरायलविरुद्ध आधिकारिक युद्धको घोषणा गर्नुभएको हो । ‘युद्ध सुरु भएको छ । इरानको सेनाले इजरायलीहरूप्रति कुनै दया देखाउने छैन,’ उहाँले भन्नुभएको छ । उता, अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले पनि युद्धमा सामेल हुने संकेत गरेपछि इरान-इजरायल युद्धले भयानक रूप लिने देखिएको छ । ट्रम्पले बिनासर्त आत्मसमर्पण गर्न खामेनीलाई चेतावनी दिनुभएको हो । खामेनीको घोषणा, अमेरिकी राष्ट्रपति ट्रम्प र इजरायली प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतान्याहूको बयानले तनाव घट्नुको साटो थप बढ्ने निश्चित भएको हो । ‘बिनासर्त आत्मसमर्पण’ गर्न अमेरिकी राष्ट्रपतिले दिएको धम्की इरानले अस्वीकार गरिसकेको छ भने अमेरिका तथा पश्चिमी राष्ट्रहरूको सैनिक स्थलमा आक्रमण गर्ने धम्की दिएको छ । यसक्रममा बीचका मुलुकहरू कदाचित युद्धमा सामेल भए भने मध्यपूर्वमा भयावह अवस्था उत्पन्न हुनसक्छ ।

इरानी मिडियामा प्रकाशित रिपोर्टअनुसार, इरानको सैन्य शाखा इस्लामिक रिभोलुसनरी गार्ड कोप्र्सले बुधबार बिहान इजरायलमा फताह मिसाइलले आक्रमण गरेको बताएको छ । यो युद्धमा फताह-१ प्रयोग गरिएको यो पहिलोपटक हो । फताह मिसाइल हाइपरसोनिक हो, अर्थात् यो ध्वनिको गतिभन्दा पाँच गुणा छिटो उड्छ ।

गत शुक्रबार इजरायलले इरानमाथि आक्रमण सुरु गरेको थियो । इजरायल-इरान युद्ध चर्किने संकेतसँगै त्यहाँ रहेका नेपाली बारेको चिन्ता थप बढेको छ । इजरायलमा मात्रै आधिकारिक रूपमा पाँच हजार बढी नेपाली छन् । इरानमा समेत १२ जना नेपाली रहेको परराष्ट्र मन्त्रालयले जनाएको छ । स्वयं इजरायलमा रहेका नेपालीसमेत स्वदेश फर्किने वा त्यहीँ बस्नेमा भन्ने दोधारमा छन् । केहीले तत्कालै स्वदेश नफर्किने संकेत गरेका छन् भने फर्किन चाहनेहरू पनि छन् । यसअघि नै लामो समय हमाससँगको युद्ध देखेका नेपालीहरू पछिल्लो युद्धसँग त्यति डराएका छैनन् । इजरायल नेपालीहरूका लागि राम्रो श्रम गन्तव्य मानिन्छ । खासगरी कृषि, एजकेयरजस्ता क्षेत्रमा नेपाली श्रमिकको रूपमा कार्यरत छन् । नेपालमा गरिखाने अवस्था नभएसम्म नेपाल नफर्कने कतिपयको भनाइ छ । ‘यहाँ युद्धका मिसाइलभन्दा नेपालको ऋणको मिसाइल र बेरोजगारीको मिसाइल धेरै खतरनाक छन्,’ इजरायलमा रहनुभएका एक नेपालीले फेसबुकमा लेख्नुभएको छ, ‘नेपालमा कृषि गर्दा लागेको ऋणको तनावले मर्नुभन्दा यताको गोली खाएर मर्न तयार छौँ ।’

इजरायलको युद्धभन्दा नेपालको राजनीतिक र सामाजिक अवस्था भयावह रहेको उहाँको भनाइ छ । तत्कालै नेपाल फर्किने अवस्था नभए पनि आगामी दिनहरूमा युद्धको अवस्था हेरेर आउने/नआउने टुंगो लाग्ने उहाँले बताउनुभयो । केहीले भने स्वदेश फर्किन चासो देखाएको छन् । इजरायल र इरानबीच युद्ध चर्केपछि अरू राष्ट्रहरूले इजरायलमा रहेका आफ्ना नागरिकलाई उद्धार गर्न सुरु गरेका छन् । कतिपय देशले दूतावासमा रहेका आफ्ना कूटनीतिक कर्मचारीलाई फिर्ता बोलाएका हुन् ।

तर, फर्किन वा फर्काउन सहज भने छैन । इजरायलमा हवाई सेवा बन्द छ । इजरायल र सिरियाबीच पनि तनाव छ । जसले गर्दा सिरिया पठाएर उद्धार गर्न सम्भव छैन । उद्धारका लागि बचेको एउटा बाटो भनेको जोर्डन हुँदै पठाउने हो । जोर्डनमा नेपाली दूतावास छैन र जोर्डनले नेपालीलाई अन-अराइभल भिसा पनि दिँदैन । जुन देशका नागरिकलाई जोर्डनले अन-अराइभल भिसा दिन्छ उनीहरू जोर्डन गएर आफ्नो देश फर्कन सक्छन् । तर नेपाली नागरिकको हकमा पहिले नै भिसा लगाएर जोर्डन प्रवेश गर्नुपर्छ । फ्रान्स, स्विट्जरल्याण्ड, जर्मनी जस्ता शक्ति राष्ट्रलाई पनि इजरायलबाट आफ्ना नागरिकलाई उद्धार गर्न कठिन भइरहेको छ ।

हमास लडाकुले दुई वर्षअघि इजरायलभित्रै घुसेर गरेका आतंकवादी हमलामा १० नेपाली नागरिकको समेत ज्यान गएको थियो । त्यसबेला धेरै नेपालीलाई सरकारले विमान चार्टर्ड गरेर र भारतसँग समन्वय गरेर स्वदेश फर्काएको पनि थियो । तर, तीमध्ये धेरैजसो अहिले इजरायल फर्किसकेका छन् ।

नेपालीको उद्धारका लागि फारम भर्न थालियो
इजरायल र इरानमा रहेका नेपालीहरूलाई उद्धार गर्ने प्रयोजनका लागि अनलाइन रजिस्ट्रेसन फारम भर्न थालिएको छ । इजरायलस्थित नेपाली राजदूतावासले नेपालीहरूको उद्धार तथा स्वदेश फिर्ती प्रयोजनका लागि अनलाइन रजिस्ट्रेसन फारम भर्न आहृवान गरेको हो । इजरायलमा विकसित पछिल्लो परिस्थितिबीच समस्या तथा त्रासमा रहेका नेपालीलाई आवश्यकताअनुसार उद्धार, स्वदेश फिर्ती तथा अन्य प्रयोजनका लागि दूतावासले सूचना संकलनको काम सुरु गरेको हो । अनलाइन रजिस्ट्रेसनमा फारम भर्ने प्रक्रियामा सहभागी हुन इजरायलमा रहेका नेपालीहरूलाई आग्रह गरिएको हो । इजरायल र इरानबीचको युद्ध चर्किँदै गएपछि दूतावासले नेपालीहरूको सुरक्षाको दृष्टिकोणलाई मध्यनजर गर्दै सूचना संकलनको काम अघि बढाएको हो । दूतावासले सूचना प्रकाशित गरी इजरायलमा रहेका नेपालीहरूलाई अनलाइन रजिस्ट्रेसन गर्न भनेको छ ।

श्रम, रोजगार तथा सामाजिक सुरक्षा मन्त्रालयले नेपालीहरूको सुरक्षा तथा उद्धारको लागि तयारी अवस्थामा बस्ने निर्णय गरेको छ । मंगलबार श्रम मन्त्रालयमा बसेको अन्तरमन्त्रालय तथा सरोकारवाला निकायबीचको बैठकमा आवश्यक परेको खण्डमा तत्काल उद्धार गर्न सकिने गरी तयारी अवस्थामा रहने निर्णय गरेको हो । ‘इजरायलमा विकसित पछिल्लो परिस्थितिबीच समस्यामा/त्रासमा रहेका नेपाली नागरिकहरूको आवश्यकतानुसार उद्धार, स्वदेश फिर्ती तथा अन्य प्रयोजनका लागि आधार प्राप्त होस् भन्ने हेतुले दूतावासले सूचना संकलनको काम सुरु गरेको छ,’ दूतावासले सूचनामा भनेको छ । यस प्रक्रियामा सहभागी हुन इच्छुक नेपाली नागरिकहरूले दूतावासले उपलब्ध गरेको वेब लिंकमा क्लिक गरी रजिष्ट्रसशन गर्नुपर्ने छ ।

‘केयर गिभर’को रूपमा इजरायल जान लागेका ३५ जनालाई रोकियो
‘केयर गिभर’को रूपमा इजरायल जान लागेका ३५ नेपाली रोकिएका छन् । इजरायल र इरानबीच युद्ध चर्किएपछि उनीहरूलाई इजरायल जान रोकिएको वैदेशिक रोजगार विभागले जनाएको छ । विभागका अनुसार इजरायलबाट उनीहरूलाई तत्काल नपठाउन भनी पत्राचार भएपछि इजरायल जान लागेका उनीहरूलाई रोकिएको हो । केयर गिभरको रूपमा इजरायल जान लागेका ३५ जनाको सम्पूर्ण कार्य सकिएको थियो । भिसादेखि टिकेटिङसम्म सबै सकेर जाने तयारी गरिरहेका बेला इजरायल र इरानबीच युद्ध चर्केका कारण रोकिएको हो । इजरायलले अर्को सूचना जारी नगरेसम्म उनीहरूलाई नपठाउन भनेको छ । युद्ध मत्थर भएपछि र उडानहरू नियमित भएपछि उनीहरू इजरायल जान पाउनेछन् ।

युद्धमा अमेरिका पनि संलग्न हुने सम्भावना
इजरायल-इरान द्वन्द्वमा अमेरिका पनि संलग्न हुने सम्भावना बढ्दै गएको छ । अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले इजरायलको साथमा मिलेर इरानको भूमिगत परमाणु केन्द्रमा आक्रमण गर्ने विषयमा विचार गरिरहेको अन्तर्राष्ट्रिय सञ्चारमाध्यमहरूले जनाएका छन् । ट्रम्पले इरानविरुद्धको युद्धमा अमेरिकी संलग्नताबारे हृवाइट हाउसको सिचुएसन रूपमा एक आकस्मिक बैठक डाकेर राष्ट्रिय सुरक्षा टोलीसँग करिब डेढ घण्टा छलफल गरेको बिबिसीले जनाएको छ । यद्यपि, यो युद्धमा अमेरिकी संलग्नताबारे ट्रम्पका सल्लाहकारहरूको फरक–फरक मत रहेको जनाइएको छ ।

अमेरिका यो युद्धमा संलग्न भएमा उसको लक्ष्य जमिनमुनि गहिरो स्थानमा अवस्थित इरानको फोर्दो परमाणु केन्द्रमा आक्रमण गर्नु हुनेछ । उक्त परमाणु केन्द्र्रलाई ध्वस्त पार्न निकै शक्तिशाली बम चाहिने र अमेरिकासँग यसलाई ध्वस्त पार्न सक्ने क्षमताको ३० हजार पाउण्डको बम रहेको समाचारमा उल्लेख छ । इरानसँग दुईवटा भूमिगत युरेनियम सम्बर्धन केन्द्र्रहरू रहेका छन् । तीमध्ये एक नातान्ज परमाणु केन्द्रमा इजरायलले पहिलो दिन नै आक्रमण गरेको थियो । तर, फोर्दो पहाडमुनि निकै गहिराइमा रहेको र अहिलेसम्म इजरायलले त्यहाँ आक्रमण नगरेको समाचारमा उल्लेख छ । फोर्दो परमाणु केन्द्र अन्तर्राष्ट्रिय निगरानीकर्ता र विज्ञहरूका लागि निकै समयदेखि अत्यधिक चिन्ताको विषय रहेको छ भने त्यहाँ इरान परमाणु बम बनाउने दिशामा निकै अघि बढिसकेको आशंका गरिएको छ ।

निसर्त आत्मसमर्पणका लागि आफूले दिएको चेतावनी इरानले अस्वीकार गरेपछि ट्रम्प इरान विरुद्धको युद्धमा संलग्न हुने मुडमा पुग्नुभएको हो । मंगलबार सामाजिक सञ्जाल ट्रुथ सोसलमा पोष्ट गर्दै ट्रम्पले अमेरिकाको धैर्य क्षीण हुँदै गएको भन्दै निसर्त आत्मसमर्पण गर्न इरानलाई धम्की दिनुभएको थियो । साथै उहाँले इरानी सर्वोच्च नेता आयातुल्लाह अली खामेनी कहाँ लुकेर बसेका छन् ? भन्ने आफूलाई थाहा भएको तर अहिले नै उहाँलाई समाप्त पार्ने कुनै योजना नरहेको पनि बताउनुभएको थियो । ट्रम्पको धम्कीप्रति थप भड्किएका इरानी सर्वोच्च नेता खामेनीले सामाजिक सञ्जाल एक्समार्फत इजरायलसँग कुनै सम्झौता नगर्ने र कुनै दया पनि नदेखाउने प्रतिक्रिया जनाउनुभएको थियो । साथै उहाँले युद्ध सुरु भएको उद्घोषसमेत गर्नुभएको थियो ।