सन् २०२३ः विश्वमा के हुनेछ ?

-रिचर्ड ह्यास

आगामी वर्ष जापान प्रमुख भूराजनीतिक अभिनेताको रूपमा उदय हुनेछ । र, सन् १९७९ मा शाहको पतनपछि पहिलो पटक इस्लामिक गणतन्त्र इरानको भविष्य गम्भीर संकटमा पर्नेछ ।

न्यूयोर्क । अमेरिकी बेसबल खेलाडी लरेन्स योगी बेरालाई भविष्य वक्ताको रूपमा व्यापक उद्धृत गरिएको छ : ‘विशेष गरी भविष्यको बारेमा भविष्यवाणी गर्न गाह्रो छ।’ वास्तवमा उनले भनेको हो वा होइन, तर तर्क जायज छ । जे होस्, यहाँ भर्खर सुरु भएको वर्ष २०२३ को लागि संसारका लागि दश भविष्यवाणीहरू प्रस्तुत छन :

पहिलो – सन् २०२२ को प्रमुख विश्व मुद्धा रहेको युक्रेन-रुस युद्ध यो वर्ष पनि जारी रहनेछ । रसिया र युक्रेन दुवैले पूर्ण सैन्य विजय हासिल गर्न सक्ने छैनन् । यदि कुनै पक्षलाई विजयीका रुपमा देखिने हो भने त्यो केवल युद्धपछिको सम्झौताको सर्तहरूको रूपमा मात्र पाइनेछ । यो वर्ष दुवै पक्षलाई हस्ताक्षर गराउन कूटनीतिज्ञहरूले पनि सफलता पाउने छैनन् । शान्तिको लागि सम्झौता गर्न इच्छुक र सक्षम नेताहरु चाहिन्छ । तर दुवै पक्षमा यसको अभाव छ ।

दोस्रो– धेरै नीति निर्माताहरू ताइवानमा युद्धको सम्भावनामा केन्द्रीत भएका भएपनि २०२३ मा युद्ध सम्भव हुने देखिदैन । चिनियाँ नेता सी जिनपिङ कोभिड-१९ को कारणले आफ्नो देशको स्वास्थ्य-सेवा प्रणालीबाट ओझेलमा परेर त्यसैसँग पूर्णरुपमा संघर्ष गरिरहेका छन् । आवश्यक भएमा बल प्रयोग गरेर ताइवानमाथि नियन्त्रण लिने आफ्नो लक्ष्यलाई चीनले कुनै पनि हालतमा त्यागेको छैन । तर, सत्तारुढ कम्युनिष्ट पार्टीको क्षमतामाथि प्रश्न उठाउने र अर्थतन्त्रलाई थप कमजोर बनाउने कोभिडसँग नै चीन संघर्षमा केन्द्रीत छ । तसर्थ केही वर्षको लागि आक्रामक कारबाहीको रणनीति स्थगित गरेको छ ।

तेस्रो– यो वर्षको सपना जस्तै रुपमा जापान एक प्रमुख भूराजनीतिक अभिनेताको रूपमा उदय हुनेछ । विश्वको तेस्रो ठूलो अर्थतन्त्र भएको जापानले आर्थिक वृद्धिलाई १.५ प्रतिशतमा सीमित गरेको छ । तर, रक्षा खर्च भने अहिले दोब्बर हुने बाटोमा रहेको छ । यो झण्डै कूल ग्राहस्थ उत्पादनको २ प्रतिशत पुगेको छ । यस क्षेत्रको सबैभन्दा सक्षम सेना भएकोे चिनियाँ आक्रामकतालाई रोक्न आवश्यक परेमा जापानले आफूलाई अमेरिकासँग अझ नजिकबाट साझेदारी गर्नेछ । २०२३ मा जापान दोस्रो विश्वयुद्धपछिको युगमा प्रवेश गर्ने सम्भावना छ।

चौथो– उत्तर कोरियाले बारम्बार क्षेप्यास्त्र परीक्षणहरू बाहेक यस वर्ष के हुनेछ भनेर लगभग निश्चित रूपमा पूरा गर्नेछ आफ्नो सातौं आणविक परीक्षण । नत दक्षिण कोरिया नत अमेरिकाले नै त्यस्ता कार्यहरूलाई रोक्न सक्नेछन् । नत चीनले नै आफ्नो छिमेकीलाई कमजोर पार्ने र अस्थिरता ल्याउन सक्ने गतिशीलताको प्रयोग गरेर आफ्नो हैसियत प्रयोग गर्नेछ ।

पाँचौं– रुसको आक्रमणको सामना गर्न र युक्रेनलाई सहयोग गर्ने साझा इच्छाको कारणले अहिलेको लागि बलियो भएको ट्रान्सएट्लान्टिक सम्बन्ध थप दबाबमा पर्नेछ । युरोपेलीहरूमा अमेरिकी आर्थिक संरक्षणवादप्रतिको असन्तुष्टि र युरोप महाद्वीपको चीनमाथि आर्थिक निर्भरताप्रति अमेरिकीहरूको बढ्दो असन्तुष्टि यी दुई कुराको घर्षणबाट ग्रस्त हुनेछ। । युक्रेनका लागि आवश्यक सैन्य, आर्थिक र कूटनीतिक समर्थन जुटाउन रक्षा खर्चको बन्दोवस्त गर्न यो संघर्ष र मतभेदहरूबाट ट्रान्सएट्लान्टिक सम्बन्धहरू पीडित हुन सक्छन् ।

छैटौं– विश्व अर्थतन्त्र धेरै जसो पर्यवेक्षकहरूले हाल अनुमान गरेको भन्दा ढिलो विस्तार हुने सम्भावना छ । अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोषले २.७ प्रतिशत वृद्धिको भविष्यवाणी गरेको छ । तर, वास्तविकता कम हुन सक्छ । चीनको कोभिड–१९ को कुप्रबन्धन र यूएस फेडरल रिजर्भको प्रक्षेपणको कारणले मुद्रास्फीति घटाउने प्रयासमा ब्याज दरहरू बढाउन दृढ देखिन्छन् । अफ्रिका र ल्याटिन अमेरिकाका केही भागहरूमा राजनीतिक अस्थिरता, चरम मौसमी घटनाहरू, र आपूर्ति–श्रृङ्खला अवरोधहरू पनि विश्वव्यापी आर्थिक परिवेशमा खरतरनाक साबित हुनेछन् ।

सातौं– संयुक्त राष्ट्र संघको दुबईमा हुने वार्षिक जलवायु परिवर्तन सम्मेलन निराशाजनक रहनेछ । निकट–अवधिको आर्थिक चिन्ताहरूले मध्यम र दीर्घकालीन जलवायु परिर्वतनका सवालहरुलाई प्रहार गर्छ । ग्लोबल वार्मिङका प्रभावहरू थप खराब हुनु अघि नै यसबारेको राष्ट्रसंघीय पहलहरु कमजोर हुने सम्भावना छ ।

आठौं– यो वर्ष पनि प्यालेस्टाइन राज्य बन्ने संभावना देखाउँदैन । इजरायलीले आवसीय क्षेत्रहरु विस्तार गरिरहेको र कूटनीतिले इजरायली र प्यालेस्टाइन दुवैलाई सहमत बनाउन नसकेको हुनाले इजरायल–प्यालेस्टाइन सम्बन्ध थप हिंसात्मक हुनेछ ।

नवौं– भारतले रुसबाट हतियार र तेल किन्न जारी राख्नेछ र चीनको विरुद्धमा पश्चिमबाट ठूलो सहयोग खोजे पनि असंलग्नताको नीतिमा अडिग रहनेछ । भारतले सहयोगको भविष्यवाणी गर्नेहरुलाई थप निराश बनाउनेछ । र, घरेलु मामिलामा भारत क्रमिक रूपमा कम धर्मनिरपेक्ष बन्दै अधिक अनुदार हुनेछ ।

दशौं–  इरान सम्भवतः २०२३ को प्रमुख मुद्दा हुनेछ । बिग्रँदै गएको आर्थिक गिरावट र प्रदर्शनकारीहरूसँग सम्झौता गर्ने वा उनीहरूलाई गिरफ्तार गरी मार्ने भन्ने विषयमा नेतृत्व भित्र उदाउँदो विभाजनको पृष्ठभूमिमा शासन विरुद्धको विरोधले आकर्षण प्राप्त गर्नेछ । सन् २०१५ को आणविक सम्झौतालाई पुनर्जीवित गरिने छैन किनकी रुसलाई इरानको सैन्य सहयोग मिलिरहनेछ ।

इरानका नेताहरूले आफ्नो आणविक हतियार कार्यक्रमलाई या त सफलता हासिल गर्ने वा इजरायली स्ट्राइकलाई ट्रिगर गर्ने आशामा जारी राख्न खोज्नेछन् । बाह्य आक्रमणको सामना गर्दा राष्ट्रिय एकताको लागि आह्वान गर्न शासकहरुलाई सजिलो पनि हुन्छ । अर्को सम्भावना यो पनि छ कि सुरक्षा बलहरूको एकताले नागरिक द्वन्द्वलाई चर्काउनेछ । सन् १९७९ मा शाहको पतनपछि पहिलो पटक इस्लामिक गणतन्त्रको भविष्य गम्भीर संकटमा पर्नेछ ।

यो सबै एक सुखद नयाँ वर्षको लागि राम्रो होइन, तर यो एक रोचक एवं सत्य साबित हुनेछ ।

रिचर्ड ह्यास, एक सुविख्यात अमेरिकी कुटनीतिज्ञ एवं रणनीतिक मामिलाका लेखक हुन् । २ जनावरीमा प्रोजेक्ट सेण्डिकेटमा प्रकाशित उनको लेखको आधारमा ।

श्रोत : आइएनएस-स्वतन्त्र समाचार