‘आदि शंकराचार्य’को बायोपिक बनाउँदै ‘लगान’का निर्देशक आशुतोष

मुम्बई । ‘लगान’का निर्देशक आशुतोष गोवारीकरले नयाँ चलचित्रको घोषणा गर्नुभएको छ । उहाँले ‘आदि शंकराचार्य’को जीवनीमा आधारित चलचित्र निर्माण गर्ने घोषणा गर्नुभएको हो । चलचित्रको नाम ‘शंकर’ रहेको छ । चलचित्र वैदिक विद्वान तथा गुरु आदि शंकराचार्यको जीवनीमा आधारित हुनेछ । ओंकारेश्वरमा रहेको विशाल ‘स्ट्याचु अफ एकनेस’को अनावरणका क्रममा उहाँको यो भनाइ आएको हो ।

‘स्ट्याचु अफ एकनेस’ महान् विद्वान, दार्शनिक र शिक्षकलाई श्रद्धाञ्जलि अर्पण गर्ने १०८ फिट अग्लो मूर्ति हो । आचार्य शंकर कल्चरल इन्टिग्रेशन ट्रष्टले यो चलचित्रलाई आदि शंकराचार्यको जीवन र ज्ञानलाई ठूलो पर्दामा ल्याउन आशुतोष गोवारीकरसँगको सहकार्यको रूपमा वर्णन गरेको थियो ।

परियोजनाको बारेमा टिप्पणी गर्दै निर्देशक आशुतोषले भन्नुभयो, ‘आदि शंकराचार्य भारतीय इतिहासमा एक उल्लेखनीय व्यक्तित्व हुनुहुन्थ्यो, र उहाँका शिक्षाहरूले विश्वभरका मानिसलाई निरन्तरता दिइरहेका छन् । उहाँको जीवन र ज्ञानलाई उजागर गर्ने अवसर पाउँदा म अत्यन्तै खुशी छु ।’

यो चलचित्रको बारेमा कुरा गर्दै, मध्य प्रदेशका मुख्यमन्त्री शिवराज सिंह चौहानले भन्नुभएको छ, ‘आदि शंकराचार्यको शिक्षा, उहाँको बौद्धिक पराक्रम र विभिन्न पक्षलाई एकताबद्ध गर्न उहाँको अथक प्रयासको गहिरो प्रभावको अन्वेषण गर्न खोजेको छ ।’ समय एकदम सही छ । हामी यसका लागि चलचित्र निर्माता आशुतोष गोवारिकरसँग सहकार्य गर्न पाउँदा धेरै खुसी छु ।’

महान् विद्वान, शिक्षक, दार्शनिक र आध्यात्मिक मार्गदर्शकको जीवनमा आशुतोषको सिनेम्याटिक प्रस्तुतिले गहिरो परिश्रमशील, सूक्ष्म र विस्तृत अनुसन्धानलाई सटिकताको स्तरमा खोल्ने लक्ष्य राखेको छ जसले दर्शकहरूलाई मनोरञ्जन र शिक्षित गर्ने लक्ष्य राख्छ । आदि शंकराचार्यलाई वैदिक दर्शन, विशेषगरी अद्वैत वेदान्तसँग सम्बन्धित विषयहरूको सन्दर्भमा भारतीय बौद्धिक चिन्तनका लागि मार्ग प्रशस्त गर्ने क्रान्तिकारी मानिन्छ ।

आदि शंकराचार्यको जन्मतिथि वैशाख शुक्लपक्ष पञ्चमी तिथिमा पर्छ । केरलाको कलाडीमा सन् ७८८ मा जन्मिनुभएका शंकराचार्यले अद्वैत वेदान्तको पुनर्जागरण गर्नुभएको हो । उहाँका गुरु गोविन्द भगवतापाद बुद्धिजमका सिद्धान्तबाट गहिरोसँग प्रभावित हुनुहुन्थ्यो । आदि शंकराचार्य, माधव र रामानुज हिन्दू धर्मको पुनर्जागरण गर्नुभएको थियो ।

आदि शंकराचार्यका बुबा शिव गुरु उहाँ बालकै छँदा बितेपछि उहाँको लालनपालन उहाँकी आमाद्वारा भयो । उहाँको आमा कृष्णभक्त हुनुहुन्थ्यो । उहाँकी आमा शंकराचार्यलाई जोगी बन्न नदिने सुरमा भए पनि उहाँले आमाको अन्तिम संस्कारका लागि आउने वचन दिनुभयो । यद्यपि वैदिक प्रचलनमा जोगीले घर छाड्नुपर्छ भने उसले कुनै संस्कारमा सहभागी हुन पाउँदैन । तर, उहाँकी आमालाई वचन दिएनुसार उहाँले आफ्नी आमाको अन्तिम संस्कार गर्नुभएको थियो । उहाँलाई अन्तिम संस्कार गर्न नदिएपछि उहाँले आमाको शव घरपछाडि लगेर अन्तिम संस्कार गर्नुभएको थियो ।

आदि शंकराचार्य अद्वैतका सबैभन्दा ठूला दार्शनिक हुनुहुन्छ । अद्वैतले सबैलाई एकै भावमा हेर्छ । तर, कुनै एक समयमा उहाँले तल्लो जाति र कुकुरहरूलाई अपवित्रको दर्जा दिनुभएको थियो । एकपटक नुहाएर वाराणसीको गंगाबाट फर्कने क्रममा उहाँको जम्काभेट चण्डाला र उसका चार कुकुरसँग भयो । चण्डालाले लास पोल्ने ठाउँको रेखदेख गर्नुहुन्थ्यो । उहाँलाई नछुन शंकराचार्य एकातिर तर्किनुभयो र बाटो छोडिदिनुभयो । चण्डालाले जवाफ फर्काउनुभयो, ‘मेरो शरीर वा मेरो आत्मा, स्वरूप हो कि निराकार ? सीमित कि असीमित ?’

यो घटनाले शंकराचार्यको जीवनमा ठूलो प्रभाव पर्‍यो । उहाँले महसुस गर्नुभयो, कसैप्रति पनि विभेद गर्नुहुन्न, अन्त्यमा सबैको आत्मा अन्य सबै वस्तुभन्दा माथि छ । यसपछि उहाँले चण्डालालाई आफ्नो गुरु मान्नुभयो । उहाँले ‘मनीषा पञ्चकाम’ लेख्नुभयो जसमा उहाँले दैध सिर्जना गर्ने विभेदविरुद्ध हेर्दै अद्वैतको चर्चा गर्नुभएको छ ।

आदि शंकराचार्य ३२ वर्षकै उमेरमा निधन भएको थियो । के विश्वास गरिन्छ भने उहाँको जन्मअघि उहाँको बुवालाई दुईवटा विकल्प दिइएको थियो । एउटा लामो आयुको साधारण छोरा वा छोटो आयुको असाधारण छोरा । उहाँका बुबाले दोस्रो छान्नुभयो । अर्को के पनि भनिन्छ भने उहाँको आयु आठ वर्ष थियो । पछि त्यसमा आठ वर्ष उमेर थपियो, वेदको अध्ययन गर्न । त्यसपछि उहाँको असाधारण क्षमताबाट प्रभावित भएर उहाँको आयु फेरि १६ वर्ष थपियो भनिन्छ । एजेन्सी ।