तराई-मधेशमा शीतलहरले जनजीवन कष्टकर

सर्लाही । देशको तराई-मधेशमा केही समयदेखि बढेको चिसोसँगै शीतलहरले जनजीवन कष्टकर भएको छ । सर्लाहीसहित तराईमा बढेको अत्यधिक चिसोले जनजीवन कष्टप्रद बन्दै गएको हो । मध्य पुुसबाट चिसो हावासँगै शीतलहर बढेकाले तराई–मधेशका जिल्लामा अत्यधिक जाडो बढेको छ । घाम नदेखिएर थर्थर्ती मुटु कमाउने जाडो बढ्दै गएपछि जनजीवन थप कष्टकर बन्दै गएको हो । पछिल्लो एक सातादेखि तराईका क्षेत्रमा बढ्दै गएको शीतलहरले मानव जीवनसँगै पशु चौपाया गाईगोरु, खसीबाख्रा, भैँसी जस्ता घरपालुवा जनावरलाई समेत यसले गाँजेको छ ।

तराईवासीले केही दिनदेखि घामको अनुभूतिसमेत गर्न पाएका छैनन् । सन्ध्याकालदेखि बिहान ९-१० बजेसम्म बाक्लो कुहिरो लाग्ने गरेको छ । जताततै हुस्सुले डम्म ढाकेको छ । बेगले बहने चिसो स्याँठ र लगातारजसो परिरहेको तुषारोले जाडो बढाएपछि कतै काममा निस्कन नसकेर घरमै बस्नुपर्ने बाध्यतामा यहाँका बासिन्दा रहेका छन् । विपन्न परिवारसँग न्यानो लुगा तथा उचित वासस्थानको अभाव हुने भएकाले उनीहरूलाई चिसोको प्रकोपले बढी सताएको छ ।

स्थानीय तहले आफ्ना जनतालाई चिसोबाट बचाउन पहल नगर्नु लाजमर्दो कुरा भएको नागरिक समाज सर्लाहीका अगुवा रजनीकान्त झाको भनाइ छ । जिल्लाका पालिकाहरूको बेवास्ताले गर्दा स्थानीय विपन्न, दैनिक मजदुरी गर्ने परिवार लगायतलाई जाडोका कारण दैनिकी चलाउन गाह्रो भएको छ । चिसो बढ्दै गएकाले विपन्न तथा दलित बस्तीमा वितरण गर्नका लागि काठको व्यवस्थापनमा छिट्टै जुट्नेतर्फ अहिलेसम्म धेरै पालिकाको ध्यान पुुगेको देखिँदैन ।

हालसम्म सर्लाहीका धेरै पालिकाले यस विषयमा आवश्यक पर्ने दाउराको व्यवस्थापन गरेको देखिँदैन । जिल्ला वन कार्यालय सर्लाहीसँग हाल १०० चच्टा दाउरा बेच्न सक्ने अवस्थामा रहेकाले पालिका स्थानीय संघसंस्था तथा व्यक्तिले लानसक्ने डिभिजन वन प्रमुुख सन्तोषकुुमार झा बताउनुुहुुन्छ ।

गरिबीमाथि चिसोले आक्रमण गर्दा बालबालिका, वृद्धवृद्धा र गर्भवती महिलाहरू धेरै प्रभावित बनेका छन् । सर्वसाधारणले कतिपय ठाउँमा आगो बालेर चिसो भगाउने प्रयास पनि गरिरहेका छन् । शीतलहरले तरकारी बालीबाट हात धुने अवस्था बनेको किसानले चिन्ता व्यक्त गरेका छन् । चिसो धेरै बढेपछि सडकमा सर्वसाधारणको हिँड्डुल पातलिन थालेको छ । सवारीसाधन कम मात्रामा सडकमा देखिन थालेका छन् ।

चिसोले सार्वजनिकस्थल, सरकारी कार्यालय, सडक तथा विभिन्न ठाउँमा सर्वसाधारणको चहलपहल कम भएको छ । अत्यधिक जाडो बढेपछि आर्थिक अवस्था कमजोर भएका, न्यानो लुगा किनेर लगाउन नसक्ने, वासस्थानको उचित व्यवस्था नभएकाहरूकोे कन्तविजोग भएको छ । बाक्लो हुस्सुका कारण नजिकको दृश्य पनि देख्न सक्ने अवस्था नभएपछि सवारी चालक समस्यामा परेका छन् । ट्राफिक प्रहरीले हुस्सुले दुर्घटनाको जोखिम बढेको भन्दै सावधानीका साथ सवारीसाधन सञ्चालन गर्न चालकलाई आग्रह गरेको छ ।

भिजिविलिटी कम भएर नजिकै रहेका कुनै पनि वस्तु नदेखिने र दुर्घटनाको जोखिम बढेकाले सवारी चालकलाई सावधानी अपनाउन आग्रह गरिएको प्रहरीले जनाएको छ । मौसममा आएको परिवर्तनसँगै तापक्रममा नियमित गिरावट आउँदा ज्यान बचाउने उपायको खोजी उत्तम विकल्प हुने सरोकारवालाले सुझाएका छन् । मौसम प्रतिकूल हुँदा तराई यस क्षेत्रमा हवाई सेवा पनि प्रभावित बन्न थालेको छ । लगातारको चिसोले बस्तीबस्तीमा बिरामी हुनेको संख्या बढेको छ । दम, खोकी र हाडजोर्नी दुख्ने व्यथाका बिरामी बढेका छन् ।

गरिब बस्तीका वृद्धवृद्धा, स-साना दूधेनानी र सुत्केरी बढी जोखिममा परेको चिकित्सकले बताएका छन् । चिसो बढ्दै जाँदा यसबाट घरका परिवारजनलाई ठिक राख्नु पहिलो प्राथमिकता भएको चिकित्सक र स्वास्थ्यकर्मी बताउँछन् । बिनाप्रयोजन घरबाहिर ननिस्कने, खानेकुरामा गेडागुडीको तातो झोल, तातोपानी र ताजा खानेकुरा खाने, धुँवा ननिस्कने दाउराको आगो ताप्ने, न्यानो ठाउँमा बस्ने र न्याना लुगा लगाएर चिसोबाट हुने मानवीय क्षति बढ्न दिनबाट जोगाउन सकिने स्वास्थ्यकर्मी बताउँछन् ।

तराई-मधेशमा हरेक हिउँदमा बाक्लो हुस्सु लागेर शीतलहर चल्छ । शीतलहर सुरु भएपछि चोकचोकमा बाल्न दाउरा दिने र केही थान कम्बल बाँडेर स्थानीय सरकार आफ्नो जिम्मेदारी पूरा भएको ठान्छ । जबकि नागरिकको सबैभन्दा नजिकको सरकारले त शीतलहर र हुस्सुको सम्भावित विपतको आँकलन गरी समयमै गरिब तथा विपन्न घरपरिवार पहिचान गरी आपतकालीन कोष बनाउने र प्रतिकार्यका आफूलाई तयारी अवस्थामा राख्नुपथ्र्यो । बेला छँदै प्रकृतिको यो चक्रसँग जुध्न प्रतिकार्यको योजना बनाउनुपर्नेमा तीनै तहका सरकार यसमा चुकेका छन् ।