![इन्टरनेटको लत डिप्रेसनभन्दा खतरनाक](https://ehimalayatimes.com/wp-content/uploads/2024/01/internet-Ai-generat-pic.jpg)
काठमाडौं । मेलम्चीमा गएको बाढी र पहिरोले करिब एक घरधुरी बराबर सत्तरी लाख रुपैयाँ बराबरको आर्थिक क्षति भएको तथ्यांक सार्वजनिक भएको छ ।
काठमाडौंमा एक कार्यक्रमका बीच तथ्यांक सार्वजनिक गरिएको हो । अनुसन्धानमा क्षति भएको व्यक्तिको जमिन, घर, खेतीबाली, उनीहरुले जीविकोपार्जनका लागि लिएको बैंकको ऋणलाई पनि समावेश गरिएको थियो । मेलम्ची नगरपालिका र हेलम्बु नगरपालिकाले दिएको तथ्यांक र पीडितको घरदैलोमै पुगेर गरिएको सर्वेक्षणले प्रतिघरधुरी करिव ७० लाख बराबरको आर्थिक हानि, नोक्शानी भएको देखाएको अनुसन्धानकर्ता विनोदप्रसाद पराजुलीले जानकारी दिनुभयो ।
बाढीले प्रत्यक्ष हानी नोक्शानी भन्दा बढी गैर आर्थिक हानी नोक्सानी गरेको अध्ययन देखाएको छ । गैर आर्थिक हानी नोक्सानी तथ्यांक यसमा समेटिएको छैन । अध्ययनले समुदायमा मनोसामाजिक समस्या पनि देखाएको छ । प्रभावित भएका ८५ प्रतिशत घरधुरीमा समस्या देखिएको अनुसन्धानकर्ता पराजुलीले बताउनु भयो ।
उहाँले भन्नुभयो, “यो अध्ययनमा हामीले विशेष गरेर आर्थिक र गैर आर्थिक क्षति तथा नोक्शानीको विश्लेषण यसमा गरेका छौं । त्यसका लागि हेलम्बु र मेलम्ची नगरपालिकामा १२० वटा घरधुरी सर्वेक्षण, दुई वटा पालिकास्तरीय छलफल कार्यक्रम र १४ जना यससँग सम्बन्धित सूचना दिनसक्ने व्यक्तिहरुसँग हामीले सूचनाहरु संकलन गरेर यो रिपोर्ट तयार पारेका छौं । यो चाहीँ खासमा भन्नुपर्दा नेपालमा पहिलो पटक मेलम्चीको जुन बाढी आयो २०७८ साल असार १ गते । त्यस सम्बन्धि विभिन्न अध्ययन, अनुसन्धान भइसकेका थिए । तर विशेष गरेर हामीलाई आर्थिक हिसावले घरधुरीसम्म पुगेर एउटा घरको औषत क्षति तथा नोक्शानी कति हो रु भन्ने कुरा त्यो स्तरको तथ्यांक नभइरहेको परिवेशमा हामीले त्यहीको पालिकाहरुसँग समन्वय गरेर घरधुरीमै पुगेर उहाँहरुको क्षतिको विश्लेषण गर्ने काम गरेका छौं । त्यो अर्थमा हामीले आर्थिक रुपमा एक घर बराबर लगभग ७० लाख रुपैयाँ औषतमा आर्थिक क्षति भएको भन्ने हाम्रो आँकडाले देखाएको छ ।”
वातावरणविद् प्रविणमान सिंहले यो अनुसन्धान जलवायुजन्य क्षतिसँग सम्बन्धित भएर गरिएको बताउनु भयो । उहाँले नेपाल सरकारले उपलब्ध गराएको तथ्यांक र अन्तर्राष्ट्रिय अभ्यासको आधारमा अध्ययन गरिएको पनि बताउनु भयो । मेलम्ची नगरपालिकाले सो क्षेत्रमा करिव ६५ अर्ब बराबरको आर्थिक क्षति भएको तथ्यांक सार्वजनिक गरेको थियो । त्यसैको आधारमा आफूहरुले आर्थिक र गैरआर्थिक दुवै क्षेत्रको क्षतिको विवरण संकलन गरेको वातावरणविद् सिंहले बताउनु भयो ।
उहाँले भन्नुभयो,“नेपाल सरकारले दिएको क्षति तथा नोक्शानका तथ्यांकमा टेकेर यो प्रतिवेदन ल्याएका छौं । र अन्तर्राष्ट्रिय प्राक्टिसहरुमा भएका कुराहरुलाई हामीले यहाँ समेटेका छौं । जति पनि हरितगृह ग्याँस उत्सर्जन भएका छन् । त्यो मानव सिर्जित क्रियाकलापहरुले गर्दाखेरी त्यो ग्यास उत्सर्जन भएको हो । त्यसको कारणले गर्दा तापक्रम बढेको र त्यसले विपद्का घटना घटेको र त्यसले क्षति तथा नोक्शानी गरेको भनेर जलवायु परिवर्तनको भाषामा यसरी बुझ्न आवश्यक हुन्छ ।”
कार्यक्रममा मेलम्ची नगरपालिकाका वातावरण अधिकृत सुजन दुलालले मेलम्चीमा बाढी आएलगत्तै आफूहरुले घरधुरीको आधारमा राहत दिएको र पुनर्निर्माणको कामलाई तिब्रता दिएको बताउनु भयो । उहाँले नेपाल सरकारको नीतिमै नभएको कृषकलाई प्रतिघरधुरी लालपूर्जाको आधारमा १० हजारका दरले राहत उपलब्ध गराएको पनि बताउनु भयो । मेलम्ची नगरपालिकाले हाल संघीय सरकार, प्रदेश सरकार र स्थानीय सरकारको लागतमा २४४ वटा घर पुनर्निर्माणको काम गरिरहेको वातावरण अधिकृत दुलालले जानकारी दिनुभयो ।
वातावरण अधिकृत दुलालले भन्नुभयो, “मेलम्ची नगरपालिकाले एउटा कार्ययोजना नै बनाएर त्यो टाईममा चाहीँ कसकसले के लस व्यहो¥यो ? व्यापारीहरुले के लस व्यहोरे, किसानहरुले के व्यहोरे रु अनि मानिसहरुको घर बगायो कि बगाएन, त्यसको आधारमा हामीले २५ हजार, २० हजार, १० हजारसम्मको ऋण प्याकेजहरु पनि दिएका छौं । त्यो हामी ८÷९ सय जनालाई उपलब्ध गराएका छौं । हालसम्म पनि नेपाल सरकारको गाईडलाईन्सले कृषि क्षति भएकाहरुलाई एक रुपैयाँ पनि दिनुपर्छ भनेर भन्दैन । तर मेलम्ची नगरपालिकाले चाँही कृषिको जग्गाहरु गुमाउनु भयो । १८८२ रोपनी जग्गा चाहीँ लस भएको छ भने १२ सय रोपनी चाहीँ सार्वजनिक जग्गा गरेर ३०८२ रोपनी जग्गा लस भएको छ । त्यसमा हामीले व्यक्तिगत रुपमा जग्गा लस हुनेहरुलाई हामीले प्रतिव्यक्ति लालपूर्जा चाहीँ १० हजार रुपैयाँ राहत उपलब्ध गराएका थियांै । अर्को मेलम्ची नगरपालिकाले चाहीँ हाल २४४ वटा घरहरु चाँही पुनर्निर्माण गरिराखेका छौं । त्यसमा चाहीँ संघीय सरकार, प्रदेश सरकार र स्थानीय सरकारको लागत सहभागिता रहेको छ ।”
मेलम्चीमा गएको बाढीबाट भएको हानी नोक्शानीबारे पहिलो पटक वृहत अध्ययन सार्वजनिक भएको हो । यसमा आर्थिक तथा गैरआर्थिक पक्षलाई पनि समेटिएको छ । जलवायुजन्य क्षतिसँग सम्बन्धित भएर गरिएको अध्ययनले आर्थिक र गैरआर्थिक क्षति तथा नोक्शानीको तथ्यांक संकलन गरेको हो । यसअघि मेलम्चीको आर्थिक र गैरआर्थिक क्षति तथा नोक्शानीको अध्ययन गरिएको थिएन । सांस्कृतिक र धार्मिक क्षेत्रमा परेको असरबारे पनि अध्ययन गरिएको छ । गैर–आर्थिक हानि र नोक्शानीले मौद्रिक हिसावले सजिलै मापन वा क्षतिपूर्ति गर्न नसकिने प्रतिकुल प्रभावहरूलाई बुझाउँछ । यसले समुदाय र मानव जीवनको क्षति, सांस्कृतिक र सामाजिक प्रभावहरू, जैविक विविधताको हानि, सेवाहरूको अवरोध लगायतलाई समेटेको हुन्छ । अध्ययन प्रतिवेदनले क्षति कम गर्नका लागि अन्तर्राष्ट्रिय वित्तको आवश्यकतालाई पनि औंल्याएको छ ।
—न्युज एजेन्सी नेपाल
बिक्रीमा विद्यावारिधि ?
युवा जनशक्ति निर्यात गर्ने देश
गल्तीलाई आत्मसात गर्ने कि अझै
योगचौतारी नेपाल स्वस्थ समाज निर्माणमा
हिमालय टाइम्स र नियमित लेखनका
प्राकृतिक चिकित्सालय र योग चौतारीबीच