‘सिद्धान्त र एजेण्डाविहीन राजनीतिक ध्रुवीकरणले दुर्घटना निम्तिन सक्छ’

काठमाडौं । राजनीतिक विश्लेषकहरुले नेपालमा सिद्धान्त र विचारविहिन राजनीतिक ध्रुविकरण हुने गरेको भन्दै यस्तो भइरहेमा राजनीतिक दुर्घटना निम्तिनसक्ने खतरा औँल्याएका छन् ।

राजनीतिक दलहरुले विचार, सिद्धान्त र एजेण्डामा एकरुपता नहेरी सत्ता स्वार्थमा राजनीतिक ध्रविकरण गर्ने गरेकाले यसको निरन्तरता भइरहे निकट भविष्यमा राजनीतिक दुर्घटना निम्तिनसक्ने बताएका हुन् ।

सोमवार न्युज एजेन्सी नेपालसँग कुराकानी गर्दै उनीहरुले राजनीतिक दलहरु निश्चित आधार मुद्दा र मापदण्डका आधारमा नभई केवल सत्ता स्वार्थका खातिर ध्रुविकृत अथवा विकेन्द्रित हुने गरेका बताएका छन् ।

राजनीतिक विश्लेषक, एवं वरिष्ठ पत्रकार पुरुषोत्तम दाहालले अहिलेको राजनीतिक गठबन्धनहरु आफूले अवसर पाउने कुरामा मात्रै केन्द्रीत भएको बताउनु भयो ।

उहाँले सिद्धान्तविहिन र नीतिविहिन ध्रुविकरण केवल अवसरको भोगचलनका लागि मात्रै हुने बताउनु भयो । देशमा ठूलो संकट पर्दा र एक हुनुको विकल्प नहुँदा राजनीतिक दलहरुका बिचमा मिलेर देश चलाउनुपर्ने अवस्था आउने उहाँको भनाई छ ।

उहाँले अहिले त्यस प्रकारको अवस्था नभएको बताउनु भयो । सत्तालाई नै अन्तिम सत्य मानेर केवल शक्ति बाँडफाँट र सरकार फेरबदल हुने गरेको भन्दै उहाँले यसले नागरिकको निराशालाई बढाउने बताउनु भयो । उहाँले नागरिकको निराशा बढ्दै गएमा त्यसले भयानक बिष्फोट गराउने बताउनु भयो । नागरिकको निराशा विष्फोट भएमा सो बिष्फोट राजनीतिक प्रणालीमाथि नै हुन सक्ने उहाँले बताउनु भयो ।

उहाँले भन्नुभयो – ‘यो अवसरको कुरा हो । अवसर कसले, कता, कहाँनेर प्राप्त गर्छ, त्यो हिसाबले भएका सहसम्बन्ध हुन अहिलेका । यो विल्कुलै सिद्धान्तविहिन, एक प्रकारले भन्ने हो भने अराजक र नीतिविहिन पनि भन्न मिल्छ । किनभने विचार मिल्नेहरुका बीचमा सहकार्य हुन्छ । सहयात्रा, गठबन्धन हुन्छ । एकदमै ठुलो राष्ट्रिय संकट परेको छ भने त्यस्तो बेलामा सबै एक ठाउँमा हुन सक्छन् । जस्तोः ०६२÷०६३ सालमा राजा मान्ने बाहेक सबै विचारमा मान्छे एक ठाउँमा भए । त्यस्तो अवस्था आउनसक्छ । अन्यथा सामान्य अवस्थामा जति सत्ताका लागि गठबन्धनहरु भएका छन् ति सिद्धान्तविहिन नै हुन् । कुनैपनि आधारमा यसलाई पुष्टि गर्न सकिँदैनँ । राष्ट्रिय संकट परेको बेलामा, सबै राजनीतिक दलहरु मिलेर मात्रै देश चलाउनुपर्ने बेलामा अथवा यो वा त्यो राजनीतिक दलको नेतृत्वले मात्रै देश चलाउन सक्छ भन्ने अवस्था सिर्जना भएको भए यस्ता कुराहरु जायज हुनसक्थे । अन्यथा अहिले नेपालको सन्दर्भमा भन्ने हो भने अन्तिम सत्य भनेको सत्ता हो । सत्ता बाहेक कुनैपनि सत्य छैन भन्ने सिद्धान्तका आधारमा अहिले सबै शक्ति सन्तुलनका कुरा, सरकारका फेरबदलका कुरा, गठबन्धनका कुरा, शक्ति बाँडफाँटका कुरा भइरहेको छ । आम नागरिकमा निराशा व्यक्त हुन सक्छ भोलि । त्यसो भएमा भयानक बिष्फोट हुन सक्छ । त्यो विष्फोट भनेको अहिलेको राजनीतिक प्रणालीदेखि, राजनीतिक नेतृत्व सबैका विपक्षमा हुनसक्छ । निराशा भयो भने स्वभाविक रुपमा त्यसले निकास खोज्छ, त्यो निकास खोज्ने बेलामा प्रणाली पनि भन्दैन । नेता पनि भन्दैन ।’

विश्लेषक दाहालले राजनीतिक दलका नेताहरुले नैतिकता देखाउनुपर्ने बताउनु भयो । उहाँले कसैमाथि नैतिक प्रश्न उठेमा त्यो प्रश्नको समाधान हुनुपर्ने पनि बताउनु भयो ।

राजनीतिक विश्लेषक डम्बर खतिवडाले देशका राजनीतिक दलहरुमा सत्तामा जानु नै उपलब्धि हासिल हुनु र सत्तामा जान नसक्नु नै असफल हुनु हो भन्ने भाष्य स्थापित भएको बताउनु भयो ।

उहाँले यसकारण देशको राजनीति अवसरवाद र अनैतिकतामा पुगेको बताउनु भयो । उहाँले वर्तमान राजनीतिक अवस्थालाई ध्रुविकरणको अवस्था भन्न समेत नसकिने बताउनु भयो । उहाँले साझा मुद्दाको आधारमा एकतावद्ध हुने कुरालाई ध्रुविकरण भन्न सकिने बताउनु भयो । नेपालमा भने सत्तालिप्सा र गणितको खेलमा मात्रै एक हुने गरिएकाले त्यसलाई धु्रविकरण मान्न नसकिने उहाँको भनाई छ ।

विश्लेषक खतिवडाले यसप्रकारको राजनीतिक परिपाटीले देशलाई यथास्थितिको गोलचक्करमा फसाउने अथवा राजनीतिक शक्तिहरुको विश्वसनीयता समाप्त हुने बताउनु भयो ।

उहाँले भन्नुभयो – ‘मुख्य कुरा नेपालको राजनीतिमा कुनै सिद्धान्त, विचार र एजेन्डाको प्रश्न बाँकी रहेन । विशेषतः पुराना दल र नेताहरुको लागि । उनीहरुले राजनीति भनेको जसरी हुन्छ, जनतालाई झुक्याउनु, चुनाव जित्नु, संसदमा जानु र संसदको अकं गणितमा खेलेर सत्तामा जानु । जो सत्तामा जानसक्यो त्यसले ठुलो उपलब्धि हासिल ग¥यो । पराक्रम ग¥यो । बहादुरी ग¥यो । जो विपक्षमा धकेलियो त्यसले सबै चिज गुमायो भन्ने खालको नयाँ अभ्यास र भाष्य बनाउन खोजे । यसले हाम्रो राजनीतिलाई अवसरवाद र अनैतिकतातिर लग्यो । यस्तो राजनीतिलाई ध्रुविकरण भनिदैनँ । ध्रुविकरणको निश्चित आधार, मुद्दा र मापदण्डहरु हुन्छन् । निश्चित आधार, मुद्दा र मापदण्डका आधारमा राजनीतिक शक्ति र दलहरु एकातिर हुने र अर्का खालका अर्कोतिर हुने प्रक्रियालाई ध्रविकरण भन्छौँ । यो चाहीँ ध्रुविकरण नभएर अकं गणितको खेल र सत्तालिप्सा मात्रै हो भन्ने मलाई लाग्छ । यो प्रवृत्तिले नै नेपालका राजनीतिक दल र नेताहरुप्रति आम रुपमा वितृष्णा जागेको छ र राजनीतिप्रति पनि देशमा जनगुनासो वा वितृष्णा छ । त्यतिमात्रै होइन राज्यको विश्वसनीयता, वैधता र राज्यको अस्तित्वमाथि प्रश्न उठ्न थालेको छ । राजनीतिक दलहरुको सत्तालिप्सा र नेताहरुको गुटमोह, परिवारमोह वा नीजि स्वार्थहरुले गर्दाखेरी आज राज्य र राष्ट्रको वैधता र विश्वसनीयतामाथि ठुलो संकट आएको छ जस्तो मलाई लाग्छ । एउटा त काहीँ पनि नपुग्ने, गोलचक्करमा फस्ने । अर्को चाहीँ पुराना राजनीतिक शक्तिहरुको विश्वसनीयता समाप्त हुने र एउटा युगको अन्त्य भएर अर्को युगको थालनी हुने । नयाँ राजनीतिक शक्तिहरुको उदय भएर पुरानाहरुलाई प्रतिस्थापन गर्ने । अहिलेसम्म हामी दुष्चक्र र गोलचक्करमा फसेजस्तो देखिन्छौँ । तर मान्छेहरुले विकल्पहरु खोज्न थालेको गत वर्षको चुनावमा पनि देखियो । तर पर्याप्त विश्वसनीय विकल्प प्राप्त नहुँदाखेरी कतिपय मतदाताहरुले पुरानै राजनीतिक दल र नेताहरुलाई साथ दिइरहेका छन् । तर यसरी लामो जाँदैन जस्तो लाग्छ मलाई । कम्तिमा पाँचदेखि दश वर्षभित्र नेपालको राजनीति, अर्थतन्त्र, प्रशासन र समग्र सामाजिक व्यवस्थाले एउटा नयाँ मोड लिन सकेन भने यो राष्ट्रको लागि दुर्भाग्य हुन्छ ।’