उद्घाटनको साढे तीन वर्षपछि धरहरा आंशिक खुला गर्ने तयारी

काठमाडौं । उद्घाटन भएको झण्डै साढे तीन वर्षपछि सरकारले सर्वसाधारणका लागि धरहरा खुला गर्ने तयारी गरेको छ । पुनर्निर्माणको सबै काम अझै नसकिए पनि धरहरा खुला गर्ने सरकारले तयारी गरेको हो । काम नसकिए पनि आवश्यक बन्दोबस्त मिलाएर धरहरा खुल्ला गर्ने तयारी भइरहेको सहरी विकास मन्त्रालयले जनाएको छ । धरहरालाई एकैचोटि पूर्ण सञ्चालनमा ल्याउन नसकिए पनि ट्रायलका रूपमा प्रतिघण्टा वा प्रतिदिन समय विभाजन गरी सञ्चालन गर्ने सरकारले तयारी गरेको हो । गएको साउन १५ गते नै प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले धरहरा छिटो सञ्चालन गर्न कर्मचारीहरूलाई निर्देशन दिनुभएको थियो । सरकारले आफ्नो सय दिने कार्ययोजनाभित्र पनि धरहरा सञ्चालनमा ल्याउने उल्लेख छ । सरकारको सय दिन कात्तिकमा पुग्नेछ ।

२०७८ वैशाख ११ गते प्रधानमन्त्री (तत्कालीनसमेत) ओलीले नै धरहरा उद्घाटन गर्नुभएको थियो । तर, धरहरा उद्घाटन भएको तीन वर्ष बितिसक्दा पनि अझै काम सकिएको छैन । कामै नसकी धरहरा उद्घाटन गरेको भन्दै तत्कालीन समयमा ओलीको निकै आलोचना भएको थियो । ओलीले उद्घाटन गरेको तीन वर्षपछि उहाँ फेरि सत्तामा फर्किंदा पनि धरहरा पुनर्निर्माण सकिएको छैन । अब फेरि पुनर्निर्माण अधुरै रहेका बेला खुलाउने तयारीमा सरकार लागेको हो । ओलीले उद्घाटन गर्दा समग्र आयोजनाको प्रगति ४२ प्रतिशत मात्रै थियो । अहिले प्रगति ९६ प्रतिशत पुगेको केन्द्रीय आयोजना कार्यान्वयन एकाइ आयोजनाले जनाएको छ । धरहरा उद्घाटन समयमा सरकारले त्यसपछिको १० महिनामा सर्वसाधारणले चढ्न पाउने दाबी गरेको थियो । तर, धरहरा ढलेको साढे आठ वर्षमा पनि सर्वसाधारण चढ्न सक्ने गरी निर्माण हुन सकेको छैन ।

प्रधानमन्त्री ओलीले नै २०७५ साल पुसमा धरहरा निर्माणको शिलान्यास गर्नुभएको थियो । दुई वर्षभित्र निर्माण सम्पन्न गर्नेगरी २०७५ असोज १४ गते तत्कालीन राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरण र निर्माण कम्पनी जिआइइटिसी-रमण (संयुक्त) बीच सम्झौतापत्रमा हस्ताक्षर भएको थियो । २०७२ वैशाखको भूकम्पले धरहरा भत्काएपछि नयाँ निर्माण गरेर उद्घाटन गरिएको थियो । भूकम्प गएको नौ वर्षमा धरहरा ठडिएको छ । तर, निर्माण थालेको ६ वर्षमा काम भने पूरा भएको छैन ।

फिनिसिङका काम अझै बाँकी
२०७५ असोज १४ मा बनाउन सुरु गरिएको धरहरा निर्माणको म्याद सातौँ पटकसम्म थपिएको थियो । सुरु ठेक्का सम्झौताअनुसार सकिनुपर्ने अवधि २०७७ असोज १४ मा नै थियो । सातौँपटक आगामी असोज २० सम्मका लागि म्याद थप गरिएको हो । यसको ठेक्का जिआइइटिसी-रमण जेभीले लिएको छ । जिआइइटिसी चिनियाँ कम्पनी भए पनि काम नेपाली ठेकेदार कम्पनी रमण कन्स्ट्रक्सनले गरिरहेको छ । अहिलेसम्म धरहरा निर्माणमा दुई अर्ब ९५ करोड ९३ लाख रुपैयाँभन्दा बढी खर्च भइसकेको छ  ।

निर्माण सकिएको धरहराको टावर, वरिपरि घुम्ने ठाउँ र पार्किङको काम सकिएको छ । केही फिनिसिङका काम गर्न बाँकी छ । विद्युत्सम्बन्धी केही कामहरू गर्न बाँकी छन् । २०७२ को भूकम्पले धरहरा भत्किएपछि पुनर्निर्माण थालिएको थियो । २०७५ साल असोज १४ गते धरहरा क्षेत्रका संरचना निर्माणका लागि निर्माण व्यवसायीसँग तत्कालीन राष्ट्रिय पुनर्निर्माण प्राधिकरणले सम्झौता गरेको थियो ।

सुरुमा कोभिड-१९ को प्रभावले गर्दा निर्माणमा ढिला भएको आयोजनाले जनाएको छ । निर्माणको काम ९६ प्रतिशतभन्दा बढी सकिसकेको जिआइइटिसी-रमण कन्स्ट्रक्सन जेभीले जनाएको छ । पहिला धरहराको मात्र साइट उपलब्ध थियो, पछि म्युजियम, गोश्वारा हुलाक, राष्ट्र बैंकको टक्सार विभाग भएको भवनलगायत क्षेत्रको साइट थपिँदा समयमै काम सक्न गाह्रो भएको निर्माण व्यवसायीको दाबी छ ।

सञ्चालन ‘मोडालिटी’मा अन्योल
धरहरा सञ्चालनको तयारी गरे पनि सञ्चालनको ‘मोडालिटी’ भने अझै तय भइसकेको छैन । सर्वसाधारणको अवलोकनका लागि खोल्ने तयारी गरे पनि शुल्क के हुने, सञ्चालन कसले गर्ने, कसरी गर्नेजस्ता विषय अझै टुंगिएको छैन । धरहरामा दुईवटा लिफ्ट रहनेछन् । सिँढी पनि निर्माण गरिएको छ । सर्वसाधारणले लिफ्टमार्फत धरहरा चढ्न पाउनेछन् । अहिले निर्माण भएको धरहरा २२ तलाको छ । अण्डरग्राउण्ड दुई र बाहिर २० तला रहेको आयोजनाले जनाएको छ । सरकारले आयोजना निर्माण गर्न ‘म बनाउँछु मेरो धरहरा’ नामक अभियान चलाएको थियो । अभियानबाट २४ करोड हाराहारी उठेको थियो ।

पाँच रोपनीमा बनेको धरहरा ४२ रोपनीमा विस्तार
विसं १८८२ सालमा महारानी ललिता त्रिपुरासुन्दरीको आज्ञामा नेपालका पहिलो प्रधानमन्त्री भीमसेन थापाले ६१.८८ मिटर अग्लो ११ तले धरहरा बनाउन लगाएको इतिहास छ । विसं १९१३ मा बज्र (चट्याङ) ले भत्केपछि १९२३ सालमा धरहराको जीर्णोद्धार गरिएको थियो । १९९० साल माघ २ गतेको भूकम्पले भत्किएको धरहरा दुई वर्षपछि तत्कालीन प्रधानमन्त्री जुद्ध शमशेरको शासन कालमा पुनर्निर्माण भएको थियो । पुनर्निर्माणका क्रममा ११ तले धरहरालाई नौ तल्लामा सीमित गरिएको थियो । यो धरहराभन्दा अघि विसं १८८१ मा थापाले नै लगनटोलमा आफ्नो नाममा धरहरा निर्माण गर्नुभएको थियो । जसको नाम पनि भीमसेन स्तम्भ नै राखिएको थियो । विसं १८९० मा भत्किएपछि लगनटोलको धरहरा पुनर्निर्माण नभएको ऐतिहासिक दस्तावेजमा उल्लेख गरिएको छ । पहिले धरहरा पाँच रोपनी जग्गामा मात्रै फैलिएको थियो । अहिले ४२ रोपनी क्षेत्रफलमा विस्तार भएको छ ।

कम्प्लिट होइन, केही पार्ट खुला गर्न लागिरहेका छौँ : उपप्रधानमन्त्री सिंह
उपप्रधानमन्त्री एवं सहरी विकासमन्त्री प्रकाशमान सिंहले सरकारले आम सर्वसाधारणका लागि धरहरा खुला गर्ने बताउनुभएको छ । बुधबार सिंहदरबारस्थित मन्त्रालयमा पूर्वाधार पत्रकारहरू सँगको छलफलका क्रममा उहाँले चाँडै धरहरा खुला गर्ने तयारी रहेको जानकारी दिनुभएको हो । अबको केही दिनमै धरहरा खुल्ला गरिने उपप्रधान तथा सहरी विकासमन्त्री प्रकाशमान सिंहले बताउनुभयो । ‘केही दिनमै कम्प्लिट होइन, केही पार्ट खुला गर्न लागिरहेका छौँ,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘धरहरा चढ्न इच्छुक हुनेहरूका लागि बन्दोबस्त गर्न हामी लागिरहेका छौँ ।’ मन्त्री सिंहले केही दिनअघि नै धरहराको अनुगमन गरेर छिटो काम सक्न निर्माण व्यवसायीलाई निर्देशन दिनुभएको थियो ।