काठमाडौं । सरकारले डेंगुको महामारी फैलन नदिन देशभरका सरकारी कार्यालय परिसरमा सरसफाइ अभियान सञ्चालन गरेको छ । जसको सुरुवात शुक्रबार सिंहदरबारबाट भएको छ । प्रधानमन्त्री तथा मन्त्रिपरिषद्को कार्यालयबाट लामखुट्टेको लार्भा मार्ने विशेष कार्यक्रमको सुरुवात भएको हो । शुक्रबार मुख्यसचिव एकनारायण अर्यालले उक्त कार्यक्रमको औपचारिक रूपमा सुरुवात गर्नुभयो । स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयको सिफारिशमा गरिएको यो कार्यक्रमले सरकारी कार्यालय मात्र नभई देशव्यापी रूपमा डेंगु नियन्त्रणमा टेवा पुर्याउने अपेक्षा गरिएको मुख्यसचिव अर्यालले बताउनुभयो । बिहीबारको मन्त्रिपरिषद् बैठकले शुक्रबार बिहान १० बजे देशभरका सम्पूर्ण सरकारी कार्यालय परिसरमा सरसफाइ गर्ने निर्णय गरेसँगै सरसफाइ अभियान सञ्चालन गरिएको हो । केही जिल्लामा डेंगुको प्रकोप बढिरहेकाले यसलाई तत्कालै रोकथाम गर्न देशव्यापी रूपमा ‘लामखुट्टे खोजी र नष्ट’ अभियान थालिएको हो ।
सरकारले डेंगु नियन्त्रणमा सक्रिय सहभागिताका लागि सरोकारवाला निकाय, निजामती कर्मचारी, सुरक्षा निकाय, सामाजिक अभियन्ताका साथै आम-नागरिकसमक्ष आग्रह गरेको छ । डेंगु फैलन नदिन पानी जम्ने ठाउँ, मोटर ग्यारेज, कवाडी स्टोरलगायत जोखिम भएका स्थानमा सरसफाइ अभियानलाई निरन्तरता दिने स्वास्थ्य मन्त्रालयले जनाएको छ । स्वास्थ्य तथा जनसंख्यामन्त्री प्रदीप पौडेलले देशका केही जिल्लामा डेंगुको प्रकोप बढिरहेकाले यसलाई तत्कालै रोकथाम गर्न देशव्यापी रूपमा ‘लामखुट्टे खोजी र नष्ट’ अभियान थालिएको जानकारी दिनुभयो ।
सरकारले डेंगु नियन्त्रणका लागि केन्द्रदेखि स्थानीय तहसम्म २५ करोड रुपैयाँ खर्च गरिसकेको छ । सरकारले ‘लामखुट्टेको लार्भा खोज र नष्ट गर’, स्वास्थ्यकर्मीलाई डेंगुसम्बन्धी तालिम, सचेतनात्मक सूचनालगायत कार्यका लागि २५ करोड रुपैयाँ खर्च गरेको स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले जनाएको छ । मन्त्रालयका प्रवक्ता डा. प्रकाश बुढाथोकीले देशभरका ७५३ स्थानीय तह र ७७ जिल्लामै डेंगु नियन्त्रणका लागि रकम पठाएको जानकारी दिनुभयो । ‘देशभरका ७५३ स्थानीय तहमा सातदेखि आठ करोड रकम पठाइएको छ,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘७७ जिल्लामा करिब आठ करोड नै रकम खर्च भएको छ । यस्तै, अन्य विभिन्न योजनामा गरी २० देखि २५ करोड रुपैयाँ खर्च भएको छ ।’ नेपालमा दुई वर्ष लगातार डेंगु संक्रमणबाट मान्छेको मृत्यु भएकाले यो वर्षदेखि डेंगु संक्रमणबाट हुने मृत्यु शून्यमा झार्ने लक्ष्य सरकारले लिएको हो ।
७६ जिल्लामा संक्रमण
हुम्लाबाहेक सबै जिल्लामा डेंगु संक्रमण फैलिएको छ । इपिडिमियोलोजी तथा रोग नियन्त्रण महाशाखा (इडिसिडी)को तथ्यांकअनुसार हुम्लाबाहेक ७६ जिल्लामा डेंगु संक्रमण फैलिएको हो । तथ्यांकअनुसार शुक्रबारसम्म ७६ जिल्लामा २२ हजार ८२ जना डेंगु संक्रमित पुष्टि भएको छ । जसमा हालसम्म ११ जनाको मृत्यु भइसकेको छ । नेपालमा डेंगुको बिरामी पहिलोपटक २०६१ सालमा देखिएका थिए । त्यसपछि डेंगुका बिरामी नेपालमा बर्सेनि देखिँदै आएका छन् । स्वास्थ्य मन्त्रालयका अनुसार गत साउन १ गतेयता सबैभन्दा बढी डेंगुका बिरामी बागमती प्रदेशमा देखिएका छन् । डेंगु नियन्त्रणमा सरकार उदासीन भएको सरकारको नेतृत्व गरिरहेका दल नेपाली कांग्रेसकै नेताहरूले आरोप लगाउँदै आएका थिए ।
बिरामीले अस्पताल भरिभराउ
डेंगुका बिरामीले पछिल्लो समय अस्पतालहरू भरिभराउ छन् । गर्मीमा बढी देखिने डेंगुका बिरामी अहिले जाडो सुरु हुँदासमेत उत्तिकै सक्रिय देखिएका छन् । राजधानीको त्रिवि शिक्षण अस्पताल, वीर अस्पताल, सिभिल अस्पताल, शुक्रराज ट्रपिकल तथा सरुवा रोग अस्पताल, पाटन स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान लगायतमा यसका बिरामीको चाप बढेको छ ।
यसबाहेक निजी अस्पतालमा पनि उपचारका लागि पुग्ने संक्रमितको संख्या उत्तिकै छ । राजधानी बाहेकका जिल्लाहरूमा पनि डेंगुको संक्रमण बढिरहँदा सरकारी तथा निजी अस्पतालहरूमा बिरामीहरूको उल्लेख्य भिड बढिरहेको सम्बन्धित अस्पतालहरूले जनाएका छन् । बिरामीहरूलाई सामान्य उपचारपछि इमर्जेन्सीबाट सिटामोल दिएर घर फर्काउने गरिएको छ । गम्भीर लक्षण देखिएकाहरू भर्ना भएर उपचाररत छन् । अहिलेसम्म डेंगुको औषधी अथवा खोप नेपालमा उपलब्ध छैन । तर, सुरुवाती लक्षणका आधारमा चिकित्सकले डेंगुको उपचार गरिरहेका छन् । असोज दोस्रो साताको बाढीपहिरो र दशैँको चहलपहलले पनि डेंगुको जोखिम थपेको विज्ञहरू बताउँछन् । कतिपय डेंगुका बिरामीलाई दुई–तीन दिनमै निको भएको महसुस हुने र सक्रिय हुन खोज्दा थप जटिलता निम्तिएको पनि चिकित्सकको अनुभव छ । यस्तै, पहिले नै दीर्घरोग भएका र डेंगुसँगै निमोनिया, झाडाबान्ता जस्ता समस्या थपिँदा बिरामी सिकिस्त हुने गरेको उपचारमा संलग्न चिकित्सक बताउँछन् । नेपालमा सन् २०१९ यता, बाह्रै महिनै डेंगु संक्रमण देखिइरहेको छ । डेंगु सार्ने एडिस प्रजातिका पोथी लामखुट्टे घाम उदाएको दुई घण्टापछिसम्म र घाम अस्ताउनुभन्दा दुई घण्टाअघि बढी सक्रिय हुन्छन् । लामखुट्टेको टोकाइबाट बच्नु नै डेंगुबाट जोगिने मुख्य उपाय भएकाले सजग रहन विज्ञहरूको सुझाव छ ।
डेंगु नियन्त्रणमा लाग्न प्रधानमन्त्रीको अपिल
प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले डेंगु नियन्त्रणमा लाग्न समाजका सबै वर्गमा अनुरोध गर्नुभएको छ । प्रधानमन्त्री ओलीले शुक्रबार दिनुभएको भिडियो सन्देशमा देशका केही जिल्लामा डेंगुको प्रभाव कायम रहेकाले त्यसको नियन्त्रणमा लाग्न सबैमा अनुरोध गर्नुभएको हो । प्रधानमन्त्रीले हरेक शुक्रबार बिहान १० बजे ‘खोज र नष्ट गर’ अभियान देशव्यापी रूपमा सञ्चालन गर्न संघीय, प्रदेश तथा स्थानीय तहका सरोकारवाला निकाय, निजामती कर्मचारी, सुरक्षा निकाय, शिक्षण संस्था, सामाजिक अभियान्ताका साथै समाजका सबै वर्गको सक्रिय सहभागिताका निम्ति आग्रह गर्नुभएको छ । उहाँले डेंगु सार्ने लामखुट्टेको नियन्त्रणका लागि लामखुट्टेको प्रजननस्थल पानी जम्ने स्थान भएकाले त्यस्ता स्थलको पहिचान गरी लामखुट्टेका लार्भा र प्युपा नष्ट गर्नुपर्नेमा जोड दिनुभएको छ । ‘नागरिक स्वस्थ भएमा मात्र समृद्ध नेपाल निर्माण सम्भव छ, त्यसैले डेंगु नियन्त्रणको यस अभियानलाई सफल पार्न सबैलाई आ-आफ्नो स्थानबाट सहयोग गर्न अनुरोध गर्दछु’, सन्देशमा प्रधानमन्त्रीले भन्नुभएको छ ।
बिक्रीमा विद्यावारिधि ?
युवा जनशक्ति निर्यात गर्ने देश
गल्तीलाई आत्मसात गर्ने कि अझै
योगचौतारी नेपाल स्वस्थ समाज निर्माणमा
हिमालय टाइम्स र नियमित लेखनका
प्राकृतिक चिकित्सालय र योग चौतारीबीच