पुस्तक : दाहालको ‘पातञ्जल योगसूत्र’

‘पातञ्जल योगसूत्र’ छन्दोविज्ञान दाहालको अनुवाद र व्याख्यामा आएको पुस्तक हो । यस पुस्तकमा उहाँले यो कुरा आफैँ खुलाउनुभएको छ । दाहालले यसरी नै संस्कृतका ग्रन्थहरूको नेपाली अनुवाद गर्दै आउनु भएको र पछिल्लोपटक यो पुस्तक आएको हो । पुस्तक डिएमआई आकारमा छ । पण्डित पुण्यप्रसाद दाहाल स्मृति प्रतिष्ठानद्वारा प्रकाशित पुस्तकको प्रकाशन हालैमात्र भएको हो । यस संस्करणमा यो पुस्तक १००० प्रति छापिएको छ भने यसको मुद्रण सिएनएन अफसेट प्रेस काठमाडौंबाट भएको छ । पुस्तकमा सेतो तौलयुक्त कागज प्रयोग भएको छ । यसको छपाइ स्तरीय छ भने अशुद्धि कमै मात्र पाइन्छन् ।

पुस्तको भूमिका खण्डमा १२ र पाठ्य खण्डमा २२० पृष्ठ रहेका छन् । पुस्तकको मूल्य राखिएको छैन र यहाँ ‘यस कृतिले मानव शरीर, इन्द्रियहरू र अन्तस्करण (मन, चित्त, बुद्धि र अहङ्कारलाई नियन्त्रण गरेर ) दुःखमुक्त बन्न सिकाउँछ । यसलाई पढेर भरपुर उपयोग गर्नुहोस्’ भनिएको छ । उहाँले यसपूर्व पनि आफ्ना पुस्तकहरू निःशुल्क वितरण गर्दै आउनुभएको छ । समाजसेवी छवि बनाउनुभएका दाहालको यो सराहनीय कार्य हो ।

पुस्तकमा ‘पातञ्जल योगसूत्र’ को १ देखि प्रत्येक सूत्रको नेपालीमा अनुवाद र त्यसको व्याख्या दिँदै ५५ सूत्रसम्म र विभूति पादको पनि सूत्र १ देखि ५५ सूत्रकै नेपाली अनुवाद र व्याख्या रहेको छ ।

पुस्तकको आवरण सुन्दर छ । नीलो पृष्ठभूमिमा बीचमा योगासनमा रहेको मानिसको चित्र राखिएको छ । माथि ठूला राता अक्षरमा पुस्तकको शीर्षक ‘पातञ्जल योगसूत्र’ भनिएको छ भने त्यही ‘सरल नेपाली भाषामा शब्दानुवाद र व्याख्यासहित’ भनिएको छ । तल अनुवादक दाहालको नाम दिइएको छ ‘छन्दोविज्ञान दाहाल’ भनेर । पृष्ठ आवरणमा अनुवादकको फोटोसहित छोटोमा परिचय दिइएको छ । जसनुसार उहाँ हालको मोलुङ गाउँपालिका ओलखलढुङ्गामा जन्मिनुभएको र हाल काठमाडौंको सरस्वतीनगरमा बस्दै आउनु भएको जानकारी पाइन्छ । बिएड, शास्त्री र एमए गर्नुभएका दाहाल अध्यापन र लेखनमा संलग्न भएको जानकारी पनि यही पृष्ठबाट पाउन सकिन्छ ।

यहीँ पण्डित पुण्यप्रसाद दाहाल स्मृति प्रतिष्ठानबाट प्रकाशित पुस्तकहरूको नाम उल्लेख गरिएको छ । जसअनुसार पण्डित पुण्यप्रसाद दाहाल स्मृति ग्रन्थ, श्रीमद्भगवद्गीता सरल नेपाली भाषमा शब्दानुवाद र भावानुवादसहित र यो पातञ्जल योगसूत्र सरल नेपाली भाषमा शब्दानुवाद र व्याख्या छन् । पछिल्ला दुई पुस्तकको अनुवाद उहाँले नै गर्नुभएको छ भने पहिलो पुस्तक चाहिँ विभिन्न व्यक्तिका लेख रचनाको सङ्गृहीत रूप हो । भित्र भूमिका खण्डमा उहाँका माता पुण्यप्रभा र पिताको पुण्यप्रसाद दाहालको फोटोसहितको ‘समर्पण’ छ । त्यसपछि ‘प्रकाशकीय’ र ‘निवेदन’ शीर्षकमा लेखकीय छन् ।

त्यसपछि पाठ्य खण्ड सुरु हुन्छ । ‘पातञ्जल योगसूत्र’ को एकदेखि प्रत्येक सूत्रको नेपालीमा अनुवाद र त्यसको व्याख्या दिँदै ५५ सूत्रसम्म र विभूति पादको पनि सूत्र एकदेखि ५५ सूत्रकै नेपाली अनुवाद र व्याख्या रहेको छ । त्यसपछि त्यसको उपसंहार दिइएको छ । कैवल्य पादको ३४ सूत्रसम्मको यसैगरी नेपाली अनुवाद र व्याख्या दिएको छ । अन्त्यमा वर्णानुक्रम राखिएको छ । योग र यसका सूत्रहरूका बारेमा जान्न चाहने व्यक्तिहरूका लागि यो पुस्तक उपयोगी छ र यसका लागि छन्दोविज्ञान दाहालको प्रयास सराहनीय छ । यसका लागि उहाँलाई बधाई तथा धन्यवाद । उहाँबाट यस्ता अन्य पुस्तकहरूको अपेक्षा गर्नु अन्यथा हुनेछैन । उहाँलाई अग्रीम शुभकामना ।