पुनः महामारीको नयाँ स्वरूप

संसारमा अनेकौं खालका महामारीका नयाँ-नयाँ संक्रमण आइरहन्छन्, तिनैबाट विश्व आक्रान्त बनिरहेको छ । महामारीका स्वरूप परिवर्तन भइरहन्छन् । तीमध्ये केही धेरै विनाशक बनेर देखापर्छन्, केही सामान्य । पछिल्लो समयमा संसारलाई सबैभन्दा अक्रान्त बनाएर देखापरेको महामारी हो कोरोना र यसले मध्ययुगको प्लेग र बिफरकै जस्तो विध्वंशात्मक रूप लिएको थियो । संसारमा ठूलो संख्यामा मानवीय क्षति पुर्‍याउनुका साथै संसारको अर्थतन्त्र पनि तहसनहस बनायो । यसको प्रभाव बिस्तारै कम हुँदै गएपछि दुई वर्षअघिदेखि मानिसहरूले आ–आफ्ना बन्दव्यापार सुचारु गर्न थालेका छन् र अर्थतन्त्र अलिक पन्पिन थालेको छ ।

संसारमा एकाएक नयाँ महामारीका रूपमा देखापरेको कोरोनाको कुनै औषधोपचार थिएन तर केही वर्षमै वैज्ञानिकहरूले यसविरुद्धको खोप तयार पारेपछि कोराना निस्तेज बन्नपुग्यो । अझै यो निमिट्यान्न भएको छैन । अधिकांश मानिसले यसविरुद्धको खोप लगाइसकेका छन् र यसको प्रभाव कमजोर बन्दै गएको छ । प्रारम्भिक चरणमा जुन रूपमा कोरोना देखापरेको थियो त्यसपछिका दिनहरूमा अनेक स्वरूप परिवर्तन गर्दै गएको छ । हाल यसको त्यति ठूलो त्रास छैन तर कोरोना अझै उन्मूलन भइसकेको भने छैन । नयाँ स्वरूपमा देखापरिरहेको छ र मानिस यसबाट संक्रमित भइरहेका छन् ।

यसको संत्रासबाट अझै जोगिनुपर्छ र यसका लागि सावधानीको आवश्यक छ । कोरोना भाइरसको नयाँ भेरियन्ट ओमिक्रोनको सब भेरियन्टहरू पनि पाइएका छन् । सबभेरियन्टमा पनि अनेक थरीका पाइएका छन् । यसका केपी-१, केपी-२, केपी-३ र केपी-४ सबभेरियन्टहरू पाइएका छन् तर ती त्यति हानिकारक छैनन् भनिएको छ । अर्कातिर संक्रमणका रूपमा देखिएका भेरियन्ट र सबभेरियन्टहरू जतिसुकै हानिकारक छैनन् भनिए तापनि हेलचेक्र्याइँ गर्नु हुँदैन भनेर विज्ञहरूले सुझाब दिने गरेका छन् । गर्मी महिना छ, यो समयमा रोगको त्रास जाडोमा भन्दा बढी हुन्छ ।

तराईतिर असाध्य गर्मी छ । अनेकौं रोगहरू फैलिने गरेका छन् । केही समय पहिले तातो हावा (लू) चलेर मानिसहरू प्रभावित भएका थिए । हाल पानी पर्न थालेको छ, लूको प्रकोप कम छ तर गर्मी समयमा फैलिने झाडापखाला, खानामा अरुचि हुने, बान्ता हुने, रिँगटा लाग्नेजस्ता अनेक खालमा समस्या भने आइरहन्छन् । यस्ता समस्याबाट बच्न आफैं सावधान हुनुपर्ने हुन्छ । तराईमा कालाजार र देशका विभिन्न भागमा डेंगुको प्रकोप विगतमा पनि हुने गरेको हो । कोरोनाको चरम संक्रमण पार गरेर आएकाहरूमा पुनः डेंगुको प्रकोप देखिन आयो ।

कोरोनाबाट संक्रमित भएका र कोरोना निको भइसकेपछि डेंगुको सामना गरेका मानिसहरूले यी दुईको तुलना गर्ने क्रममा डेंगु कोरोनाभन्दा बढी खतरनाक भएको बताउने गरेका छन् । कोरोना अहिले कतै-कतैमात्र छ, भए पनि निस्तेज भनिएको छ तर डेंगु अहिले पनि छँदैछ । यसबाट जोगिनु उत्तिकै आवश्यक छ, जति अन्य प्रकारका महामारीबाट जोगिन आवश्यक छ । महामारीको लक्षण, प्रकृति, त्यसको रोगथाम तथा उपचार पद्धति बुझेर तीबाट जोगिनुपर्छ । गर्मी महिनामा धेरैजसो महामारीहरू पानी र खानेकुराका माध्यमबाट फैलिने गर्छन् ।
फोहोर प्रदूषित पानीको प्रयोग गर्नु हुँदैन, बासी खानेकुरा खाने गर्नु हुँदैन । पानी र खानाबाट फैलिने महामारीबाहेक कतिपय महामारी अन्य कारणबाट फैलने गर्छन् । कालाजार, डेंगु, औलोहरूजस्ता महामारी लामखुट्टेको टोकाइबाट सर्दछन् । यीबाट जोगिन खाना र पानीमा सावधानी अपनाउनुको साथै लामखुट्टेको टोकाइबाट बच्नुपर्ने हुन्छ । महामारी फरक-फरक कारणले हुने र तीबाट जोगिने उपायको अवलम्बन फरक ढंगले गर्नुपर्ने हुन्छ । कालाजार, औलो र डेंगुबाट बच्न झुल टाँगेर सुत्ने, लामखुट्टे भगाउने उपाय अपनाउने, घर वरिपरि फोहोर पानी जम्ने खाल्डाखुल्डी नराख्ने ।

डेंगु सर्वकालिक महामारी हो । यो कोरोनाजस्तो आयातीत पनि होइन तर संक्रमणको पीडा असैहृय हुने गर्छ । मेनेन्जाइटिस, इनसेफ्लाइटिस जस्ता अनेक खालका महामारी फैलिने समय पनि यही हो । एकातिर बाढी, पहिरो, डुबानजस्ता प्राकृतिक प्रकोपको प्रहार यही बर्खाकै बेलामा हुनेगर्छ । महामारीको प्रभावबाट जोगिन सुरुमा सावधानी र प्रभावित भइसकेपछि चिकित्सकको सल्लाह लिने कामबाट विमुख हुनुहुँदैन । सचेतता र सावधानीबाट प्रकोपमा न्यूनीकरण गर्न सकिन्छ ।