सत्ता पक्षको समर्थन, विपक्षीद्वारा विरोध

काठमाडौं । आगामी आर्थिक वर्षको बजेटलाई लिएर दलहरूले मिश्रित प्रतिक्रिया दिएका छन् । संघीय संसद्मा बजेट भाषणपछि सञ्चारकर्मीहरूलाई संक्षिप्त प्रतिक्रिया दिँदै दलहरूले मिश्रित प्रतिक्रिया दिएका हुन् । सत्ता पक्षका नेताहरूले बजेटलाई सकारात्मक भनेका छन् भने विपक्षी दलका नेताहरूले बजेट कर्मकाण्डी रहेको प्रतिक्रिया दिएका छन् । सत्तारूढ माओवादीसहित एमाले र रास्वपाका नेताहरूले बजेट सही आएको बताएका छन् । पूर्व-अर्थमन्त्रीसमेत रहनुभएका एमाले उपाध्यक्ष विष्णु पौडेलले बजेटको मूलभूत पक्ष ठीक रहेको प्रतिक्रिया दिनुभयो । यस्तै, माओवादी नेता देवेन्द्र पौडेलले पनि बजेट सहज, सन्तुलित र व्यावहारिक ढंगलको बजेट बताउनुभयो । रास्वपा सांसद स्वर्णिम वाग्लेले बजेट मध्यपन्थी भएको प्रतिक्रिया दिनुभयो । सत्तापक्षले बजेटको समर्थन गरिरहँदा कांग्रेसले भने बजेटमा उत्साहित हुनुपर्ने कार्यक्रम केही नआएको प्रतिक्रिया दिएको छ । कांग्रेस प्रवक्त डा. प्रकाशशरण महतले बजेटले समस्या समाधान नगरेको बरु छोपेर राखेको आरोप लगाउनुभयो । यस्तै, राप्रपा अध्यक्ष राजेन्द्र लिङ्देनले पनि बजेटले आशा जगाउन नसकेको टिप्पणी गर्नुभयो । नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघका अध्यक्ष चन्द्रै ढकालले नयाँ बजेटले केही नयाँ कार्यक्रम ल्याएको बताउनुभयो ।

बजेट नागरिकमा आत्मविश्वास र आशा जगाउने दस्तावेज : अर्थमन्त्री
अर्थमन्त्री वर्षमान पुनले आगामी आर्थिक वर्षलाई आर्थिक सुधारको वर्ष घोषणा गर्नुभएको छ । आगामी आर्थिक वर्ष २०८१/८२ को बजेट वक्तव्यमार्फत उहाँले आगामी आर्थिक वर्षलाई आर्थिक सुधारको वर्ष घोषणा गर्नुभएको हो । आर्थिक तथा सामाजिक क्षेत्रमा देखिएका चुनौती सम्बोधन गर्दै आम नागरिकमा आत्मविश्वास र आशा जगाउने दस्तावेजको रूपमा बजेटलाई प्रस्तुत गरेको उहाँको भनाइ थियो । ‘केही समयदेखि शिथिल रहेको मुलुकको अर्थतन्त्र सरकारको निरन्तर प्रयासबाट चलायमान हुँदै गएको छ । विगतमा सुरु गरिएका आर्थिक सुधारका उपलब्धिलाई संस्थागत गर्दैै बदलिँदो विश्व अर्थव्यवस्था र नेपालको वस्तुगत आवश्यकतालाई दृष्टिगत गरी अर्थतन्त्रलाई सबल र उत्थानशील बनाउन आवश्यक ठानेको छु,’ अर्थमन्त्री पुनले भन्नुभयो, ‘संविधानको परिकल्पनाअनुसार राष्ट्रिय अर्थतन्त्रलाई आत्मनिर्भर, स्वतन्त्र तथा उन्नतशील बनाउँदै समाजवादउन्मुख समृद्ध राष्ट्र निर्माणका लागि नयाँ चरणको आर्थिक सुधार आवश्यक देखिएको छ ।’

बजेट ठीक छ, राजस्व उठाउने चुनौती छ : पूर्वअर्थमन्त्री खतिवडा
पूर्वअर्थमन्त्री युवराज खतिवडाले बजेटको मूलभूत पक्ष ठीक रहेको प्रतिक्रिया दिनुभएको छ । बजेट भाषणपछि प्रतिक्रिया दिँदै एमाले उपाध्यक्षसमेत रहनुभएका पौडेलले बजेट ठीक भए पनि राजस्व उठाउन चुनौतीपूर्ण रहेको बताउनुभयो । मूलभूत रूपमा बजेट ठीक छ,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘कार्यक्रम धेरै महत्वाकांक्षी छन् । तर, राजस्व उठाउने चुनौती छ । कतिपय समस्या सुशासनका माध्यमबाट हल गर्ने हो ।’

बजेटलाई वितरणमुखी भन्न मिल्दैन : पौडेल
नेकपा (माओवादी केन्द्र) का सांसद देवेन्द्र पौडेलले सहज, सन्तुलित र व्यावहारिक ढंगको बजेट आएको बताउनुभएको छ । बजेटपछि प्रतिक्रिया दिँदै उहाँले पूर्वाधार विकासका लागि अघिल्लो आर्थिक वर्षभन्दा दोब्बर हाराहारी बजेट आएको बताउनुभयो । बजेटलाई वितरणमुखी भन्न नमिल्ने उहाँको भनाइ थियो । कृषि क्षेत्रलाई व्यवस्थित गर्ने, जग्गालाई व्यवस्थित गर्ने हिसाबले बजेट निकै राम्रो भएको उहाँले बताउनुभयो । बजेट अनावश्यक महत्वाकांक्षी नभएको र कार्यान्वयन गर्न सकिने खालको रहेको उहाँको टिप्पणी छ । ‘यो बजेट महत्वाकांक्षी छैन । गर्नसक्ने र गर्ने कार्यान्वयन उन्मुख भएको हुँदा तुलनात्मक रूपमा सन्तुलित छ । यो बजेट कार्यान्वयन हुन्छ,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘हामीले दुई अंकको आर्थिक वृद्धिदर धेरै पहिलादेखि नै भन्दै आएका थियौँ अहिले ६ प्रतिशत मात्रै भनेको छ यो कार्यान्वयन गर्नकै लागि ल्याइएको बजेटको रूपमा बुझेका छौँ ।’

बजेट सन्तुलित छ, ऋण धेरै भयो : वाग्ले
राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) का सांसद स्वर्णिम वाग्लेले बजेट मध्यपन्थी भएको प्रतिक्रिया दिनुभएको छ । बजेटपछि संघीय संसद् भवनमा पत्रकारहरूसँग कुरा गर्दै उहाँले बजेट गैरजिम्मेवार नभई सन्तुलित भएको बताउनुभयो । ‘बजेट मध्यपन्थी छ । जुन बजारमा आकार ह्वात्तै बढ्ला भन्ने थियो, त्यसमा सम्हालिएको छ, तर गैरजिम्मेवार छैन, सन्तुलित छ’, उहाँले भन्नुभयो । वाग्लेले बजेटको आकार भने ठूलो बनाएको बताउनुभयो । १२ खर्ब ६० अर्ब राजस्व उठाउने लक्ष्य राखिएकामा १८ खर्ब ६० अर्बको बजेट ल्याउँदा धेरै रकम ऋण लिने उद्देश्य राखिएको उहाँको भनाइ छ । ‘यसलाई अर्थमन्त्रीले भनेजस्तो योजना बनाएर दशैँअघि नै कार्यान्वयनमा जानसक्ने र पुरानो रोग चिर्न सक्नुभयो भने कार्यान्वयनमा जाने आधार छ’, उहाँले भन्नुभयो । तर, ३ खर्ब ३० अर्बको आन्तरिक ऋण र २ खर्ब १७ अर्ब विदेशी ऋण भने धेरै भएको उहाँले बताउनुभयो । बजेटमा उल्लेख गरिएको ऋण कुल गार्हस्थ उत्पादनको ९ प्रतिशत रहेको भन्दै उहाँले ५ प्रतिशतभन्दा माथि जान नहुने धारणा राख्नुभयो ।

बजेट कर्मकाण्डी र वितरणमुखी : कांग्रेस
प्रमुख प्रतिपक्षी दल नेपाली कांग्रेसले आगामी आर्थिक वर्षको बजेटमा उत्साहित हुनुपर्ने कार्यक्रम केही नआएको प्रतिक्रिया दिएको छ । बजेट कर्मकाण्डी रहेको कांग्रेसले प्रतिक्रिया दिएको हो । बजेट भाषणपछि संसद् भवनबाहिर सञ्चारकर्मीसँग कुरा गर्दै पूर्व-अर्थमन्त्रीसमेत रहनुभएका कांग्रेस प्रवक्ता डा. प्रकाशशरण महतले बजेट वितरणमुखी भएको टिप्पणी गर्नुभयो । आफूले ल्याएको बजेटमा गरिएका केही व्यवस्थाहरूसमेत हटाइएकोमा उहाँले असन्तुष्टि जनाउनुभयो । कृषिमा पनि आफ्नो पालामा विदेशी उत्पादनमा लगाइएको कर अहिले हटाइएको भन्दै त्यसले स्वदेशी उत्पादनलाई प्रोत्साहन नगर्ने बताउनुभयो । वर्तमान सरकारको कार्यशैलीबाट विदेशी लगानी आउने सम्भावना रहेको महतले बताउनुभयो । ‘हामीले धेरै आर्थिक वृद्धि हुन्छ भनेर नहौसिनुहोस् भनेका थियौँ । यद्यपि, ६ प्रतिशत आर्थिक वृद्धिदर हुने सम्भावना छैन । सरकारले ६ प्रतिशत भन्नै हुँदैन भन्न मिल्दैन,’ उहाँले भन्नुभयो ।

‘बजेट व्यापारीको सेटिङमा आयो’
कांग्रेस प्रवक्ता महतले व्यापारीको सेटिङमा स्याउ, आलु र प्याजमा लगाएको भ्याट हटाइएको आरोप लगाउनुभयो । ‘व्यापारीको सेटिङको प्रभावमा आलु, प्याज र स्याउ माथिको भ्याट हटाउने काम भयो,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘हामीले आन्तरिक उत्पादनमा होइन भन्सारमा कर लगाउने भनेको थियौँ । भन्सारमा भ्याट लगाउँदा बाहिरबाट आउने उत्पादन महँगो हुन्छ र स्वदेशी उत्पादन प्रतिस्पर्धी हुन्छ भनेर लगाइएको थियो । त्यो हटाएपछि आन्तरिक उत्पादनले कसरी प्रतिस्पर्धा गर्छ ।’

तिर्नुपर्ने ऋणको दायित्व बढेको भन्दै पुँजीगततर्फ बजेट बढ्न नसकेको उहाँले बताउनुभयो । बजेटले समस्या समाधान नगरेको बरु छोपेर राखेको उहाँले आरोप लगाउनुभयो । ‘जसरी अर्थतन्त्र सुधारको कुरा गरिएको थियो, बजेटले त्यसलाई सम्बोधन गरेको छैन,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘बजेट धेरै शीर्षकमा छरिएको छ । अर्थतन्त्रको सुधार प्रक्रियाबारे मौन छ ।’

पुरानै कार्यक्रमहरूको निरन्तरता : राप्रपा
राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी (राप्रपा)का अध्यक्ष राजेन्द्र लिङ्देनले सरकारले आगामी आर्थिक वर्षका लागि प्रस्तुत गरेको बजेटले आशा जगाउन नसकेको टिप्पणी गर्नुभएको छ । बजेट सधैँझैँ अनुदान, अनुमान र ऋणमा आधारित रहेको टिप्पणी गर्नुभयो । पुँजीगत र चालु खर्चको अन्तर नघटेको, खर्च गर्ने क्षमताको अभाव कायमै रहेको उहाँले बताउनुभयो । सीता दाहाल नेच्युरोपेथी कलेज स्थापना र प्रधानमन्त्री छोरी कार्यक्रमबाहेक अधिकांश पुरानै कार्यक्रमहरूको निरन्तरता पाएको उहाँको भनाइ थियो ।

बजेटमा केही नयाँ कुरा छन्, कार्यान्वयन मुख्य कुरा हो : ढकाल
नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघका अध्यक्ष चन्द्र ढकालले नयाँ बजेटले केही नयाँ कार्यक्रम ल्याएको प्रतिक्रिया दिनुभएको छ । बजेटपछि संक्षिप्त प्रतिक्रिया दिँदै नयाँ आउनेभन्दा पनि त्यसलाई कार्यान्वयन गर्ने र स्रोतको व्यवस्थापन गर्ने मुख्य कुरा भएको बताउनुभयो । ‘हरेक बजेटमा नयाँ कार्यक्रम आउँछन् । त्यो हिसाबमा कतिपय नयाँ कार्यक्रम पनि आएका छन् । तर, नयाँ आउनेभन्दा पनि त्यसलाई कार्यान्वयन गर्ने र स्रोतको व्यवस्थापन गर्ने मुख्य कुरा हुन्छ,’ उहाँले भन्नुभयो । बजेटबारे विस्तृत धारणा भने सबै पढेपछि मात्रै दिने उहाँले बताउनुभयो ।