चाडपर्व र सरकारको तयारी

नेपालीहरूका प्रमुख चाडपर्वहरू लर्को लागेर सामुमा आइरहेका छन् । अबको केही दिनमा दशैँ मनाउन राजधानी काठमाडौं उपत्यकाबाट धेरै मानिस बाहिरिन थाल्छन् तर सडक र यातायातका साधनहरूको अवस्था राम्रो छैन । देशमा एकातिर आर्थिक मन्दीको मार छ भने अर्कोतिर जसरी पनि वर्ष दिनको चाड भव्यताका साथ मनाउने उमंग पनि नेपालीहरूमा उत्तिकै छ । उपत्यका छाडेर बाहिर जानेहरूको लर्को लाग्ने निश्चितै छ । हाम्रो देशको नियति नै भन्दा हुन्छ देशभरिको एक चौथाइ जनसंख्या आफ्नो गाउँघर छोडेर वर्ष दिनभरि राजधानी काठमाडौं आएर बस्ने गर्छ र उनीहरू दशैँ-तिहार जस्ता ठूला चाडपर्वहरू मनाउन आ-आफ्ना गाउँ फर्कने गर्छन् । यसका लागि सबैभन्दा ठूलो चिन्ताको विषय सडक वा यातायातका साधन बन्ने गरेका छन् । राष्ट्रिय राजमार्गहरू दुर्दशापूर्ण अवस्थामा छन् ।

अझैसम्म पनि मनसुन सक्रिय छ । अब छिट्टै यो समाप्त भयो भने पनि दशैँ आउन धेरै लामो समय बाँकी छैन । बर्खाभरि बाढी र पहिरोले बिगारेको बाटो बनाउन लामो समय उपलब्ध हुने छैन । एकातिर खण्डहर बनेका यस्ता सडकहरूबाट गाडी दौडाउनुपर्ने हुन्छ भने अर्कातिर दशैँका बेलामा गाडी पनि धेरै चाहिने भएका कारण बिग्रेका पुराना थोत्रा गाडीहरू दौडाउने गर्नाले यस समयमा अत्यधिक संख्यामा दुर्घटनाहरू हुने गर्दछन् । दशैँको बेलामा अत्यधिक धेरै दुर्घटना हुने गरेको विगत हामीले भुल्नुहुँदैन । यसका विभिन्न कारण हुने गरेका छन् । बर्खा सकिनासाथ वा नसकिँदै हाम्रो महान् पर्व दशैँ आइहाल्छन् ।

बर्खामा बिग्रिएका बाटाहरू बनाउने समय नभएका कारण त्यस्ता बिग्रे भत्केका बाटाहरूबाट यातायात सञ्चालन गर्नुपर्ने भएका कारण दुर्घटनाहरू बढी हुने गर्छन् वा दुर्घटना नभए पनि यात्रीहरूको यात्रा कष्टकर बन्न जान्छ । सरकारले यथाशीघ्र यस्ता सडकहरूको मर्मत गरोस् । यस बेला धेरै संख्यामा मनिसहरू उपत्यकाबाट बाहिर जानुपर्ने भएका कारण साविकका यातायातका साधनहरू मात्रले धान्न सक्दैन । माग धेरै र गाडीहरू थोरै भएका कारण यातायात व्यवसायीहरूले गाउँघरतिर छोटो दूरीमा कुदाउने गरेका, पुराना, राम्रो अवस्थामा सञ्चालन नभइरहेका गाडीहरू लामो दूरीको यात्रामा प्रयोग गर्ने गर्छन् । संख्यात्मक रूपमा पनि अत्याधिक गाडीहरू यस समयमा गुड्ने भएका कारणले गर्दा दुर्घटनाहरूको संख्या यस समयमा बढ्ने गर्दछ । सम्बन्धित निकायले यस्ता कुरामा ध्यान दिनु आवश्यक छ ।

यस्ता सम्भावित घटनालाई मध्यनजर राखेर गाडीको अवस्था जाँच गरेरमात्र चलाउने अनुमति दिनु उचित हुन्छ । दशैँको समयमा एकैजना चालकले लामो समयसम्म आराम विश्राम नगरी अनिँदो अवस्थामा गाडी चलाउने गर्छन् । निद्रा नलाग्ने औषधिको सेवन गरेर चौबीस घण्टा गाडी चलाउने चालकहरूले सुत्न पाएका हुँदैनन् । यसरी अनेकौं उपायले प्राकृतिक नियममाथि विजयी बन्न खोज्दा चालक निदाएर पनि दुर्घटना भएका उदाहरण छन् । बढी कमाउने, एक सिजनमा कमाएर वर्षभरि खाने भन्नेजस्ता लोभ लालचले गर्दा अनेकौं अनिष्ट निम्त्याउने काम कतै कसैबाट हुनुहुँदैन । त्यसो हुन नपाओस् । यसमा सम्बन्धित निकायको सजगता अपेक्षित छ । जसरी भए पनि दुर्घटना न्यूनीकरणका लागि सरकारका साथै अन्य सबैको प्रयास आवश्यक छ ।

सरकारले यस्ता कमजोरीहरूको नियन्त्रण गरेन र गत विगत वर्षमा जसरी नै दुर्घटनाका शृंखलाहरू दोहोरिन पुगेर परिवारका साथ भेला हुन र चाडपर्वमा रमाउन जानेहरू नै यस्ता दुर्घटनामा परे भने मनोरञ्जक पर्वहरू शोकमा परिणत हुनेछन् । त्यस्तो दुर्भाग्य भोग्नु नपरोस् भनेर सरकारले यो छोटो समयभित्रै तदारुकताका साथ काम गर्नुपर्ने आवश्यकता छ । भन्न त सम्बन्धित निकायका सबै सरोकारवाला व्यक्तिहरूले यसका लागि आवश्यक तयारी भइसकेको र त्यसका लागि आवश्यक पर्ने बजेटको व्यवस्थासमेत गरेको बताएका छन् । तर, तयारी भएर पनि आपसी समन्वयको अभावले त्यसको कार्यान्वयनका चरणमा पनि समस्याहरू देखा पर्न सक्छन् ।

यस्तो दोस्रो तहको तयारीलाई समेत आत्मसात गरेर अगाडि बढ्न सकेका खण्डमा यस्ता अप्ठ्यारा निश्चय पनि कम भएर जानेछन् । त्यसैले सरकारले यसतर्फ सजगता अपनाउनुपर्ने आवश्यकता छ । यातायातमन्त्री, सडक विभागलगायत निकाय तथा व्यक्तिहरूले यसतर्फ आपूm तथा आफ्ना निकाय सजग भएको बताइरहेका छन् । बिग्रेका सडकहरूको मर्मत तदारुकताका साथ भइरहेको उनीहरूले बताएका छन् । अब दशैँका लागि यातायातका साधनको अग्रीम टिकट बुकिङ खुल्न लागेको छ । घटस्थापनाभन्दा पहिले नै यस्ता सडकहरूको मर्मत भइसक्ने उनीहरूले जानकारी दिएका कारण यात्रीहरू गन्तव्यमा पुग्न सक्ने आश्वासन प्राप्त भएको छ । तर, मौखिक आश्वासानलाई कार्यरूप दिन उनीहरू लागि पर्नुपर्ने आवश्यकता छ ।

एकातिर सडक र यातायात साधनको उपलब्धताको चिन्ता छ भने अर्कोतिर कालो बजारी र महँगीले ढाड सेक्न थालेको छ । चाडपर्वको मौका पारेर व्यापारीहरूले बजारमा कृत्रिम अभाव खडा गरेर मनलाग्दी मूल्यमा अत्यावश्यक सामग्रीहरूको बिक्री गर्ने गर्छन् । आवश्यक नियम कानुनको प्रक्रिया पूरा गरी सरकारले नियमविरुद्धका काम गर्नेलाई कारबाही गर्न डराउनु हुँदैन । यसका लागि सरकारले सक्रियता देखाउनुपर्ने हुन्छ । यसो हुन सकेन भने सरकार भएको अनुभूति हुन सक्दैन भने अर्कातिर दशैंलगायत चाडहरू निश्चिय सुखद् र रमाइला बन्न सक्दैनन् । जनताका चाडपर्वहरू कष्टकर बन्ने, आवश्यक उपभोग्य सामग्रीको अभावमा वा पाएर पनि चर्को मूल्य तिर्नुपर्ने भएका खण्डमा उनीहरूका चाडपर्वहरू बाध्यताबस् मनाइएका जस्ता औपचारिक मात्र बन्न जानेछन् । सरकारले यसतर्फ ध्यान दिन आवश्यक छ ।