बजारमा भिडभाड, छैन व्यापार

काठमाडौं । नेपालीहरूको महान् चाड दशैँले छपक्कै छोपेको छ । दशैँ आएसँगै बजारमा भिडभाड बढेको छ । बजारमा भिडभाड बढे पनि सोचेजस्तो व्यापार नभएको व्यापारीहरू बताउँछन् । विगतको तुलनामा आधाभन्दा कम मात्रै व्यापार भएको उनीहरूको भनाइ छ । काठमाडौं उपत्यकाका मुख्य बजारमा विगतको तुलनामा किनमेल गर्ने ग्राहक आधाभन्दा बढीले कमी आएको व्यवसायीहरूको गुनासो छ । ग्राहक पुगे पनि फेन्सी पसल छाडेर फुटपाथ पसलमै बढी किन्ने गरेको उनीहरू बताउँछन् ।

दशैँमा भिडभाड हुने काठमाडौंका मुख्य बजार असन, न्युरोड, महाबौद्ध, भोटाहिटी लगायतमा मानिसहरूको चहलपहल बढेपछि व्यापार बढेको छैन । कोरोना महामारीपछि सुस्ताएको बजार फस्टाउनै नसकेको उनीहरूको गुनासो छ । दशैँनजिक अविरल वर्षासँगैको बाढीपहिरोले निम्त्याएको विपत्तिले सोचेजस्तो व्यापार हुन नसकेको व्यवसायी बताउँछन् । मुलुक नै बाढीपहिरो र प्राकृतिक विपत्तिको चपेटामा परेकाले दशैँमा रौनक नभएको उनीहरूको भनाइ छ । व्यापारको लागि दशैँमा घटस्थापनाका दिनदेखि फूलपातीको दिनसम्म ‘पिक’ समय मानिने भए पनि अहिले त्यस्तो नरहेको भृकुटीमण्डपका कपडा व्यापारी सन्तोष लामाले बताउनुभयो । दशैँ लाग्नुभन्दा दुई हप्ताअघि नै भिडभाड हुने भृकुटीमण्डपमा यसपालि केही भिड देखिए पनि व्यापार नभएको उहाँले बताउनुभयो । ‘मुलुक आर्थिक मन्दीको चपेटामा थियो । अहिले अविरल वर्षासँगैको बाढीपहिरोले थप संकट पैदा गरिदियो,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘विगतको तुलनामा आधाभन्दा कम मात्रै व्यापार भएको छ । व्यवसायीहरू ठूलो मारमा परेका छन् ।’

यसैगरी, न्युरोडका कपडा व्यापारी स्वस्तिका विष्टले पनि दशैँको मुखमा आएर मुलुकमा बाढी पहिरोको विपद् आएकाले थप समस्या आएको बताउनुभयो । दशैँ लागे पनि व्यापार व्यवसाय नाजुक अवस्थामा रहेको उहाँले बताउनुभयो । विगतको तुलनामा ६० प्रतिशत कम व्यापार भएको उहाँले बताउनुभयो । व्यवसायीहरूले ऋण गरेर सामान आयात गरे पनि बाढीपहिरोले समयमा आउन नसकेको उहाँले बताउनुभयो ।

विगतभन्दा आधा कम व्यापार
दशैँलाई लक्षित गरी ग्राहक आकर्षित गर्न व्यवसायीहरूले विभिन्न छुट अफरहरू ल्याएका छन् । व्यापारीले अफर ल्याए पनि किन्ने ग्राहक भने आउन सकेका छैनन् । दशैँ र तिहारजस्ता चाडपर्वमा राम्रो व्यापार गर्ने व्यापारीको लक्ष्य हुन्छ । तर, यसपटक भने राम्रो व्यापार नभएको व्यवसायीको अनुभव छ । हरेक सामान छुटमा दिँदा पनि विगतजस्तो ग्राहक किन्न नआएको नयाँ बानेश्वरका व्यवसायी विक्रम श्रेष्ठ बताउनुहुन्छ । दुई÷चार रुपैयाँ कमै नाफा खाएर सामान कटाउने योजना हो तर, यसपालि व्यापार कम छ,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘पर्वको मुखैमा प्राकृतिक विपत्को असर बजारमा देखिएको छ । अब फूलपातीसम्म हेरौँ केही बढ्छ कि ?’

भृकुटीमण्डपका व्यापारी विष्णु सुवेदीले विगतको तुलनामा व्यापार आधा घटेको बताउनुभयो । कोभिडको बेलामा जुन खाले आर्थिक मर्का परेको थियो त्यस्तै, असर बजारमा फेरि देखापरेको उहाँको भनाइ छ । ‘मान्छेहरूको चहलपहल जस्तो त देखिन्छ, तर व्यापार सोचेजस्तो छैन’, उहाँले भन्नुभयो, ‘मान्छेहरू आउँछन् र हेरेर जान्छन् । किन्ने त आधा पनि छैनन् ।’

उपत्यकाबाट करिब पाँच लाख बाहिरिए
असोज ११ र १२ मा आएको अविरल वर्षापछि सडक अवरुद्ध हुँदा दशैँ मनाउन पुख्र्यौली थातथलोमा फर्किन खोज्नेहरू काठमाडौं उपत्यकामै रोकिन बाध्य भएका छन् । वर्षा रोकिएपछि असोज १४ देखि सोमबारसम्म झण्डै पाँच लाख मानिसले उपत्यका छाडेका छन् । पछिल्लो एक हप्तामा पाँच लाख मानिस काठमाडौं उपत्यकाबाट बाहिरिएको उपत्यका ट्राफिक प्रहरी कार्यालयले जनाएको छ । नेपाल यातायात व्यवसायी राष्ट्रिय महासंघका अनुसार यस वर्षको दशैँमा सार्वजनिक यातायातबाट करिब ११ लाख यात्रु बाहिरिने अनुमान गरिएको छ । महासंघका अध्यक्ष विजय स्वाँरले भन्नुभयो, ‘गत वर्ष सार्वजनिक सवारीबाट करिब १६ लाख हाराहारीले दशैँमा यात्रा गरेका थिए तर यस वर्ष बाढीपहिरोका कारण १० देखि ११ लाख यात्रुले सडकमार्गबाट यात्रा गर्ने अनुमान गरेका छौँ । सार्वजनिक बस, माइक्रो बसबाहेक टाटासुमो र निजी सवारीबाट विभिन्न नाका हुँदै रिजर्भ गरेर बाहिरिने यात्रुको संख्या पनि धेरै छ ।’ नयाँ बसपार्कबाट मात्रै ६ लाखभन्दा बढी यात्रुले अग्रिम टिकट काटेका छन् । काठमाडौं उपत्यका बाहिरिने मुख्य नाका नागढुंगामा सवारी आउने र जाने चाप बढेको छ । भक्तपुरको जगातेबाट दोलालघाट र काभ्रेको भकुण्डेतर्फ जाने सवारी मात्रै छुटेका छन् । बिपी राजमार्ग अवरुद्ध भएको हुनाले जगातेबाट थोरै संख्यामा सवारी बाहिरिने गरेको कार्यालयले जनाएको छ । चित्लाङ र रामकोट तर्फबाट साना सवारीसाधन बाहिरिएका छन् ।

भारत गएकाहरू घर फर्कन थाले
मुख्य चाडपर्व नजिकिएसँगै रोजगारीका लागि छिमेकी मुलुक भारत गएकाहरू घर फर्कन थालेका छन् । देशका विभिन्न नाकामा दिनहुँ देश फर्किनेहरूको भिड लाग्न थालेको छ । कैलालीको त्रिनगर नाकाबाट दिनहुँ नेपाली स्वदेश भित्रिने क्रम बढ्दै गएको सशस्त्र प्रहरी बल, नेपाल प्रस्तावित सीमा सुरक्षा गुल्म धनगढीले जनाएको छ । गुल्मका अनुसार त्रिनगर सीमा नाकाबाट एक सातामा सात हजार बढी नेपाली भित्रिसकेका छन् । यात्रुहरूको आवतजावतमा सहजताका लागि बडादशैँ, तिहार र छठपर्वसम्म सीमा नाकामा यात्रु सहायता कक्षसमेत निर्माण गरिएको छ । भन्सार सीमा नाकामा हेल्प डेक्स निर्माणसँगै घर फर्कंदा पहिलाभन्दा धेरै सहज भएको यात्रुहरू बताउँछन् ।

सुदूरपश्चिम क्षेत्रका सर्वसाधारण रोजगारी गर्न छिमेकी मुलुक भारत जाने गर्दछन् । खेतीपाती भएकाहरू आफ्नो काम सम्पन्न गरी अन्नबाली नभित्रिञ्जेल भारतमा काम गर्न जाने र फसल प्राप्त हुने समयमा घर आउने गर्दछन् भने खेतीपाती नहुनेहरू लामो समयको अन्तरालपछि चाडवाड मनाउन घर आउने गरेका पाइन्छन् । सुदूरपश्चिम प्रदेशका कैलाली, कञ्चनपुरलगायत पहाडी जिल्लाका मानिस रोजगारका लागि भारतको मुम्बई, दिल्ली, पिथौरागड, नासिक, पञ्जाब, अहमदाबादलगायत ठूला सहरमा जाने गर्दछन् । बिना भिसा जान पाइने र रोजगारी पनि सहजै प्राप्त हुने भएकाले पनि धेरैजसो नेपाली रोजगारीका लागि भारत जाने गरेका हुन् ।