संकटमा इजरायल-हमास युद्धविराम

काठमाडौं । अमेरिकी राष्ट्रपति डोनाल्ड ट्रम्पले हमासले बन्दी रिहाइ नगरे युद्ध विराम भंग गर्ने चेतावनी दिनुभएको छ । राष्ट्रपति ट्रम्पले हमासका लागि बन्दी रिहाइको समयसमेत दिनुभएको छ । उहाँले हमासलाई बन्दी रिहाइका लागि शनिबार १२ बजे सम्मका लागि समय दिनुभएको हो । उहाँले तोकिएको समयसम्म रिहाइ नभएमा अर्को दुर्घटना हुनसक्ने चेतावनी दिनुभएको छ ।

सबै इजरायली बन्धकलाई तत्काल रिहा गर्ने अमेरिकी राष्ट्रपति ट्रम्पको चेतावनीले नाजुक गाजा युद्धविरामसँग सम्बन्धित विषयहरूलाई ‘थप जटिल बनाएको’ हमासका एक वरिष्ठ नेताले मंगलबार बताएका छन् । ‘ट्रम्पले सम्झनुपर्छ कि त्यहाँ एउटा सम्झौता छ जसलाई दुवै पक्षले सम्मान गर्नुपर्दछ र कैदीहरू फिर्ता गर्ने यो एक मात्र तरिका हो’, सामी अबु जुहरीले भन्नुभयो, ‘धम्कीको भाषाको कुनै मूल्य छैन र यसले मामिलालाई थप जटिल बनाउँछ ।’ ट्रम्पले भन्नुभएको थियो, ‘यदि हमासले बन्धकहरू रिहा गर्दैन भने युद्धविराम सम्झौता रद्द गरिनुपर्छ ।’

इजरायलले युद्धविराम सम्झौताको ‘उल्लंघन’ गरेको आरोप लगाउँदै प्यालेस्टिनी चरमपन्थी समूह हमासले इजरायली बन्धकहरूको निर्धारित रिहाइ रोक्ने घोषणा गरेको छ । इजरायलले हमासको घोषणालाई ‘युद्धविराम सम्झौताको पूर्ण उल्लंघन’ भनेको छ । यससँगै इजरायलका प्रधानमन्त्री बेन्जामिन नेतान्याहुले आफ्नो सेनालाई सतर्क रहन निर्देशन दिनुभएको छ ।

जनवरी १९ देखि लागू गरिएको युद्धविरामले गाजामा १५ महिनाभन्दा बढी चलेको लडाइँलाई धेरै हदसम्म रोकेको थियो र इजरायली जेलबाट सयौँ प्यालेस्टिनी कैदीको सट्टामा पाँच समूहका इजरायली बन्धकहरू मुक्त भएका थिए । तर, गत महिना ट्रम्पले गाजा कब्जा गर्ने र त्यहाँका २० लाखभन्दा बढी बासिन्दालाई हटाउने प्रस्ताव गरेपछि तनाव बढेको हो । शनिबार दिउँसोसम्म सबै इजरायली बन्धकलाई मुक्त नगरे युद्धविरामको अन्त्यका लागि आहृवान गर्ने भन्दै उहाँले सोमबार थप दबाब दिनुभएको थियो ।

युद्धविराम सम्झौताअनुसार सम्झौताको चालु ४२ दिनको पहिलो चरणमा चरणबद्ध रूपमा रिहाइ हुनुपर्ने भनिएको छ । इजरायलले सहायता वितरणलगायत युद्धविराम सम्झौताअन्तर्गत आफ्नो प्रतिबद्धता पूरा गर्न असफल भएको आरोप लगाउँदै हमासले अर्को बन्धकको रिहाइ ‘अर्को सूचना नआउन्जेल स्थगित’ गरिने बताएपछि ट्रम्पको पछिल्लो चेतावनी आएको हो ।

‘इजरायलले युद्धविराम सम्झौताका सर्तहरू पालना गरिरहेको छैन’, हमासले आफ्नो विज्ञप्तिमा भनेको छ । यसैबीच इजरायली बन्धकहरूको रिहाइमा ढिलाइ गर्ने हमासको निर्णयप्रति संयुक्त राष्ट्रसंघले प्रतिक्रिया जनाएको छ । संयुक्त राष्ट्रसंघ (युएन)ले इजरायल र हमासले युद्धविराम सम्झौताको आ–आफ्नो पक्ष कायम राख्नुपर्ने बताएको छ ।

युद्धविरामको पहिलो चरणमा ३३ जना इजरायली बन्धकहरूलाई रिहा गरिने भनिएको थियो । १६ जना इजरायली बन्धकहरू रिहा भइसकेका छन् भने १७ जना बन्धकहरूको रिहाइ हुन बाँकी छ । सम्झौताको दोस्रो चरणको वार्ता गर्न इजरायली प्रतिनिधिमण्डल कतारमा छ, जसमा थप बन्धक र कैदीहरूलाई रिहा गर्ने कुरा उल्लेख छ । हमासको घोषणाले यी वार्ताहरूमा कस्तो प्रभाव पार्नेछ भन्ने कुरा अझै स्पष्ट छैन ।
७ अक्टोबर २०२३ मा हमासले इजरायलमा आक्रमण गर्दा एक हजार २०० जना मानिसको ज्यान गएको थियो र २५१ जनालाई बन्धक बनाइएको थियो । जवाफमा इजरायलले सैन्य कारबाही सुरु गर्दा हमास नियन्त्रित स्वास्थ्य मन्त्रालयका अनुसार कम्तीमा ४८ हजार भन्दा बढी प्यालेस्टिनी मारिएका छन् ।

विपिन रिहाइको प्रक्रिया लम्बिने
यसैबीच, हमासले अब बन्धक नछाड्ने चेतावनी दिएपछि नेपालका विपिन जोशी रिहाइको प्रक्रिया झनै लम्बिने देखिएको छ । विपिन रिहाईको लागि नेपालले पछिल्लो समय गरेको प्रयासले सार्थकता पाउन सकेको थिएन । यस्तोमा यो निर्णयले विपिन रिहाइमा अन्योलता बढेको छ । हुन त विपिनको अवस्था अझैसम्म अज्ञात छ । ‘लर्न एण्ड अर्न’ कार्यक्रमअन्तर्गत कृषिसम्बन्धी अध्ययनका लागि इजरायल पुग्नुभएका जोशीलाई हमासले २०२३ अक्टोबर ७ मा अलुमिम किबुजबाट अपहरण गरेर लगेर बन्धक बनाएको थियो । त्यसयता उहाँको अवस्था अज्ञात छ । गाजापट्टीसँग जोडिएको इजरायलको दक्षिणी भेगमा गत वर्षको अक्टोबर ७ मा आक्रमण गरेर हमासले जोशीसहित विभिन्न मुलुकका करिब २५० जनालाई बन्धक बनाएर लगेको थियो । आक्रमणमा जोशीसँगै अलुमिम किबुजमा लुकेर बसेका अन्य १० नेपाली विद्यार्थी भने मारिएका थिए ।