आजदेखि खाद्यका खसीबोका बिक्री

काठमाडौं । नेपालीहरूको महान् चाड दशैँ नजिकिएसँगै दशैँ लक्षित खसीबोका, च्यांग्रा र राँगालगायत काठमाडौंमा भित्रिने क्रम सुरु भएको छ । निजी क्षेत्रले गत शनिबारदेखि नै ल्याउन सुरु गरेको भए पनि सरकारी स्वामित्वको खाद्य व्यापार तथा व्यवस्था कम्पनीले गरिद गरेका खसीबोका च्यांग्रा सोमबारदेखि राजधानीमा भित्रिएका छन् । पहिलो लटमा तीन सय खसीबोका भित्रिएका र ३७० च्यांग्रा पनि भित्रिने क्रममा रहेको कम्पनीका सूचना अधिकारी शर्मिला न्यौपाने सुवेदीले जानकारी दिनुभयो ।

कम्पनीले मंगलबार बिहानदेखि थापाथली बिक्री केन्द्र बिक्री सुरु गर्ने भएको छ । कम्पनीले जिउँदो खसीबोका प्रतिकेजी ६८० रूपैयाँ र च्यांग्राको प्रतिकेजी १२ सय ६० रूपैयाँ निर्धारण गरेको छ । निर्धारित मूल्यमा प्रतिकेजी १० रूपैयाँ छुट दिएर बिक्री गरिने कम्पनीका सूचना अधिकारी न्यौपानेले हिमालय टाइम्सलाई बताउनुभयो ।

निजी क्षेत्रले भने जिउँदो खसीको मूल्य प्रतिकेजी ६६० देखि ६८० रूपैयाँ तोकेको छ । चौपाया खरिद बिक्री सेवा संघका अध्यक्ष दीपक थापाका अनुसार संघले जिउँदो खसीको मूल्य प्रतिकेजी ६६० देखि ६८० रूपैयाँ तोकेको हो । खाद्यले तीन हजार खसी, बोका तथा च्यांग्रा ल्याउने निर्णय गरेको थियो । बजारमा खसीबोका तथा च्यांग्र्राको मूल्य सन्तुलन राख्न कम्पनीले दशैँका लागि हरेक वर्ष खसीबोका, च्यांग्रा ल्याउने गरेको छ । गत वर्ष एक हजार ४६३ खसीबोका र १६२ च्याङ्ग्रा ल्याएको थियो । गतवर्ष खाद्यले जिउँदो खसीबोका प्रतिकेजी ६८० र च्यांग्र्रा प्रतिकेजी एक हजार २५० रूपैयाँमा बिक्री गरेको थियो ।

संघका अध्यक्ष थापाले दशैँका लागि आवश्यक खसीबोका भारत र नेपालका विभिन्न जिल्लाबाट ल्याउने गरिएको बताउनुभयो । पशु सेवा विभागका अनुसार अघिल्लो वर्षको दशैँमा ५१ हजार खसीबोका, च्यांग्रा दुई हजार पाँच सय तथा राँगा पाँच सय संख्या भित्रिएका थिए । सरदर दैनिक एक हजारदेखि एक हजार दुई सय खसीबोका काठमाडौंमा खपत हुने गरेकोमा दशैँको अन्तिम चार दिनमा दैनिक १० हजारको हाराहारीमा खसी तथा बोका खपत गरेको विभागको भनाइ छ ।

‘हरियो’ रंग लगाएको खसीबोका स्वस्थकर

शुद्ध र स्वस्थ्य मासुका लागि हरियो चिहृन भएका खसीबोकामात्र खरिद सरकारले सुझाव पनि दिएको छ । पशु सेवा विभागले पशु र मानव स्वास्थ्यलाई दृष्टिगत गर्दै स्वस्थ्य खसीबोकाको सिङमा ‘हरियो’ र अस्वस्थ्यलाई ‘रातो’ चिहृन लगाउने अभियान सुरु गरेको छ । उपत्यकाका विभिन्न ११ स्थानबाट खसीबोकाको स्वास्थ्य परीक्षण सुरु भएको विभागले जनाएको छ ।

कलंकी खसी बजार, बल्खु कालीमाटी माछा बजार, चोभार नाका, चाल्नाखेल, रांगाबजार, टुकुचा खसी बजार र खाद्य संस्थान, लोकन्थली खसीबजार, सल्लाघारी च्यांग्राबजार, बालाजु वाइपास नाका, लगनखेल, धापाखेल अकाशे धारा र सुकेधारा र चन्द्रागिरि दाउरा डिपो, दहचोक मूलपानी चौर खसी बजारस्थित होल्डिङ तथा संकलन केन्द्रमा ल्याइएका खसीबोकाको स्वास्थ्य परीक्षण सुरु गरिएको पशु सेवा विभागले जनाएको छ ।

परीक्षणका पाँचदेखि सातजनाको टोली परिचालन गरिएको विभागका प्रवक्ता डा.चन्द्र ढकालले जानकारी दिनुभएको छ । ढकालका अनुसार टोलीले बजारमा आएका खसीबोकाको स्वास्थ्य आगामी कात्तिक ६ गतेसम्म परीक्षण गर्नेछ । पशु चिकित्सकले दशैँमा उपभोग हुने भनेर बाहिरबाट ल्याइएका खसीबोकाको बाहिरी रूपमा देखिने रोगका लक्षण, मुटुको ढुकढुकी र शंका लागेमा रगतको नमुनाको आधारमा अध्ययन गरेर स्वस्थ्य ठहरिएकाको सिंहमा हरियो र अस्वस्थ्य ठहरिने खसीबोकाको सिङमा रातो चिहृन लगाउने व्यवस्था गरिएको छ । मानव स्वास्थ्यलाई दृष्टिगत गर्दै सरकारले उपत्यका भित्रिने खसीबोकाको स्वास्थ्य परीक्षण गरी रङ लगाउने कार्यक्रम सुरु गरेको प्रवक्ता ढकालको भनाइ छ ।

टोलीले खसीबोकाको बाहिरी क्षेत्र नाक र मुखबाट सिंगान र स्याल बगेको, मलद्वारबाट पातलो दिसा भएर शरीरको पछाडिको भागमा यत्रतत्र टाँसिएको, चोटपटक लागेर वा संक्रमण रोगबाट कानमा घाउ भएको वा रगत बगेको, शरीरको तापक्रम, गिजा र खुट्टाको खुरमा घाउ, झोक्राउने, सुस्त, दुब्लो, आँखामा चिप्रा र रातो आँखा, छिन्छिनमै दिसा गर्ने, खुट्टाको सहयोगले भुइँ कोट्टयाउने, घरीघरी आकाशतर्फ फर्केर घुम्दै कराउने र लड्नेजस्ता लक्षण पहिचान गर्नेछन् ।

निमोनिया, ज्वरो र डायरियाजस्ता सामान्य तथा खोरेत, पीपीआर, क्षयरोग, रेविज र घुमाउने रोग लागेका खसीबोकाको सिङमा रातो चिहृन लगाएर विशेष निगरानीमा राखेर उपचार गरिनेछ । तर खोरेत, पीपीआर, रेबिज, घुमाउने र क्षयरोग लागेका खसीबोका भने बिक्री गर्न पाइने छैन । पशु चिकित्सकका अनुसार कडा ज्वरो, पीपीआर, रेबिज, घुमाउने, खोरेत र क्षयरोग लागेका खसीबोकाको मासु मानवस्वास्थ्यका लागि धातक मानिन्छ । पशु सेवा विभागका अनुसार काठमाडौं भित्रिने पशुपक्षीमध्ये ११.४ प्रतिशतमा साल्मोनेल्लाको जीवाणु र ८० प्रतिशतमा कोलिफर्म भेटिने गरेको छ । अध्ययन अनुसार मानिसमा लाग्ने सरुवा रोगमध्ये ७५ प्रतिशत पशुपक्षीबाट सर्छ ।