नफक्रिँदै नयाँ गठबन्धनमा संशय

काठमाडौं । नयाँ बनेको सत्ता गठबन्धनले पूर्णता नपाउँदै संशय उत्पन्न भएको छ । गठबन्धन बनेको एकसाता पनि नबित्दै यसको भविष्यमाथि शंका उत्पन्न भएको हो । दलहरूले गरेको मन्त्रालय भागबण्डाले पनि गठबन्धनमा विश्वासको वातावरण बनिनसकेको देखाउँछ । गठबन्धनको सबैभन्दा ठूलो दल नेकपा एमाले महत्वपूर्ण मन्त्रालय अरूलाई छोडेर सरकारमा सामेल भएको छ । महत्वपूर्ण मानिएका गृह र अर्थ मन्त्रालय राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) र माओवादी केन्द्रले लिएका छन् । परराष्ट्रसमेत माओवादीले लिएको छ । सबैभन्दा ठूलो दलले अरूको रोजाइमा नपर्ने मन्त्रालय लिएर सरकारमा सामेल हुनुलाई पनि अर्थपूर्ण रूपमा हेरिएको छ ।

नयाँ समीकरणअनुसार मन्त्रिमण्डल विस्तार भइसक्दासमेत दलहरू दोधारमै छन् । यसअघि नयाँ समीकरणमा सामेल जनता समाजवादी पार्टी (जसपा)ले गठबन्धनको भविष्यमाथि नै शंका गरेको छ । जसपाले परिस्थितिको थप मूल्यांकन गरेर मात्रै सरकारमा जानेबारे निर्णय गर्ने भएको छ । बुधबार मन्त्रीको नाम टुंग्याउन बसेको जसपा बैठक कुनै निर्णय नै नगरी सकियो । जसपाले मधेश प्रदेश सरकारको सुनिश्चिततापछि मात्रै सरकारमा जानेबारे निर्णय गर्ने भएको हो । जसपाका अधिकांश केन्द्रीय कार्यकारिणी सदस्यहरूले गठबन्धनको भविष्य लामो नदेखिएको भन्दै तत्काल निर्णय गर्न हतारिन नहुने धारणा राखेका थिए । जसपा मात्रै होइन मधेश केन्द्रित अन्य दल पनि वर्तमान गठबन्धनप्रति सकारात्मक रूपमा खुलेका छैनन् । उनीहरू बरु विपक्षी नेपाली कांग्रेससँग संवादमा छन् । जबकि पुष्पकमल दाहाल ‘प्रचण्ड’ सरकारलाई बहुमत पुर्‍याउन उनीहरूको मत पनि महत्वपूर्ण छ । दुई/चार मत तलमाथि हुँदा प्रधानमन्त्री प्रचण्डलाई विश्वासको मत लिन सकस पर्ने देखिन्छ ।

सोमबार कांग्रेस नेतृत्वको गठबन्धन भत्काउँदै नेकपा एमालेसहित माओवादी केन्द्र, राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) र जसपा मिलेर नयाँ गठबन्धन बनेको थियो । प्रतिनिधि सभामा एमालेका ७७, माओवादीका ३२, रास्वपाका २१ र जसपाका १२ सांसद छन् । २७३ (दुई रिक्तबाहेक) सदस्यीय प्रतिनिधि सभामा सरकार बनाउन १३७ सांसद चाहिन्छ । गठबन्धनमा सामेल चार दलको ठ्याक्कै बहुमत पुग्छ । तर, जसपाले आफ्नो कित्ता अझै ‘क्लियर’ गरेको छैन । जसपाको विकल्पमा लामो सकसपछि नेकपा (एकीकृत समाजवादी) गठबन्धनमा सामेल हुने भएको छ । जसका १० सांसद छन् ।

नयाँ/एन्टी समीकरण बनाउने प्रयासमा कांग्रेस
सत्ताबाट एक्कासि प्रतिपक्षीमा पुगेको नेपाली कांग्रेसले भने एन्टी गठबन्धन बनाउने प्रयास तीव्र बनाएको छ । कांग्रेसले वर्तमान गठबन्धनसँग असन्तुष्ट दलहरूलाई साथमा लिने रणनीति अपनाएको छ । त्यसका लागि कांग्रेसले गठबन्धनइतरका दलहरूसँग आन्तरिक छलफल थालेको हो । कांग्रेसले लोकतान्त्रिक समाजवादी पार्टी, जनमत पार्टी र नागरिक उन्मुक्ति पार्टीसँग संवाद थालेको छ । उनीहरूलाईं कांग्रेस सभापति शेरबहादुर देउवाको निवास बूढानीलकण्ठमा बोलाएरै छलफल गरिएको हो । सभापति देउवाले बूढानीलकण्ठमा लोसपा अध्यक्ष महन्थ ठाकुर, जनमत पार्टीका अध्यक्ष डा. सिके राउत र नागरिक उन्मुक्ति पार्टीका अध्यक्ष रेशम चौधरी लगायतका नेताहरूसँग छलफल गर्नुभएको हो । छलफलमा कांग्रेस महामन्त्री गगन थापा र नेता शेखर कोइरालासमेत सहभागी हुनुहुन्थ्यो ।

कांग्रेसले यसअघि एकीकृत समाजवादीलाई समेत सत्ताइतरको गठबन्धनमा सामले गराउने प्रयास गरेको थियो । कांग्रेस सभापति देउवा एकीकृत समाजवादीका अध्यक्ष माधवकुमार नेपालको निवास कोटेश्वरमै पुगेर भेटवार्ता गर्नुभएको थियो । तर, सफल भने हुन सकेन । नेपाल नेतृत्वको एकीकृत समाजवादीले सरकारमा सामेल हुने निर्णय गरेको छ ।

एमालेको अस्वाभाविक त्याग
मन्त्रालय बाँडफाँटमा एमालेले अस्वाभाविक त्याग गरेको छ । सरकारका महत्वपूर्ण मानिने मन्त्रालयबेगर नै एमाले सरकारमा सामेल भएको छ । अर्थ, गृह र परराष्ट्रलगायत महत्वपूर्ण मन्त्रालयबिनै एमाले सरकारमा सामेल भएको हो । एमाले नेता रघुवीर महासेठको नेतृत्वमा सरकारमा सामेल भएको छ । तर, कुनै एक महत्वपूर्ण मन्त्रालय लिएर शीर्षस्थ पदाधिकारीको नेतृत्वमा सरकारमा सामेल हुने अपेक्षा थियो । किनकि, एमाले गठबन्धनको सबैभन्दा ठूलो दल हो । गठबन्धनमा अरू सबैका सिट बराबर एमाले एक्लैका सांसद छन् । मन्त्रालय भागबण्डामा एमालेले देखाएको उदारता अर्थपूर्ण छ । जबकि रास्वपाले समेत गृह नपाई सरकारमा नजाने अडान लिएको थियो । गत वर्षको पुस १० बनेको गठबन्धनमा एमालेले अर्थ मन्त्रालय लिएको थियो । पुस १० कै सेरोफेरोमा अहिले बनेको गठबन्धनमा एमालेले कुनै महत्वपूर्ण मन्त्रालयमा दाबी गरेन । यसले पनि एमाले गठबन्धनप्रति विश्वस्त नभएको हो कि भन्ने आशंका राजनीतिक विश्लेषकहरूले गरेका छन् ।

विकल्प खोज्दै मधेश केन्द्रित दलहरू
वर्तमान गठबन्धनप्रति तराई-मधेश केन्द्रित दलहरू पनि विश्वस्त देखिएका छैनन् । जसपा, लोसपा र जनमतलगायत दलहरूले गठबन्धनप्रति अविश्वास व्यक्त गरेका छन् । यसअघि गठबन्धनमा सामेल भइसकेको जसपासमेत थप परिस्थिति हेर्ने भन्दै ‘पर्ख र हेर’को अवस्थामा छ । जसपाले सरकारमा पठाउने मन्त्रीको नामसमेत टुंग्याएको छैन । यस्तै, लोसपा र जनमत पनि गठबन्धनमा सामेल भएका छैनन् । उनीहरू गठबन्धनभन्दा कांग्रेससँग नजिकिन खोजेका छन् । उनीहरूसँगै नागरिक उन्मुक्ति पार्टी पनि सत्ता गठबन्धनइतर समूहमा सामेल भएको छ । उनीहरूले कांग्रेससँग आन्तरिक छलफल थालेका छन् । मधेश केन्द्रित दलमध्ये जसपा र जनमत पार्टीको आन्तरिक किचलो पनि छ । उनीहरूको चासो मधेशमा सरकारको नेतृत्व गर्ने विषयमा छ । दुवै दलले मधेशमा सरकारको नेतृत्व दाबी गरिरहेका छन् । मधेशमा हाल जसपा सरकार छ । जसपाले सरकारको नेतृत्व सुनिश्चितता खोजेको छ भने जनमत सरकारको नेतृत्व लिन चाहन्छ ।

यसका लागि जनमत पार्टीले सत्ता गठबन्धन र कांग्रेस दुवैतिर संवाद गर्ने भएको छ । बुधबार केन्द्रीय कार्यालयमा बसेको जनमतको बैठकले दुवैतिर संवाद गर्ने निर्णय गरेको हो । दुवैतिर संवाद गर्ने निर्णय गरेको जनमतले मधेश प्रदेशको नेतृत्वलाई बटमलाइन बनाएको छ । केही समय अगाडि जनमतले यो सरकारलाई दिएको समर्थन फिर्ता लिएको थियो । नयाँ सत्ता समीकरणसँग जनमतले मधेशकै नेतृत्व दाबी गरेको छ ।

सरकार बन्न नपाउँदै भत्काउने कुरा किमार्थ पनि उचित होइन : ज्ञवाली
नेकपा (एमाले)का उपमहासचिव प्रदीप ज्ञवालीले सत्तारूढ गठबन्धन भत्काउने कांग्रेसको प्रयास सफल नहुने दाबी गर्नुभएको छ । उपमहासचिव ज्ञवालीले गठबन्धन बन्न नदिने कांग्रेसको प्रयास उचित नभएको टिप्पणी गर्नुभयो । सरकारबाट हट्न नपाउँदै कांग्रेसले बाटोमा भेटिए जतिलाई प्रधानमन्त्री अफर गर्ने गरेको भन्दै ज्ञवालीले त्यो छट्पटाहट मात्रै भएको बताउनुभयो । कांग्रेस जिम्मेवार पार्टीको रूपमा भन्दा पनि प्रतिशोधको भावनाबाट चल्न खोजेको उहाँले आरोप लगाउनुभयो । कांग्रेसलाई प्रतिपक्षमा रहेर सरकारको गतिविधिलाई ‘पर्ख र हेर’को नीति लिन उहाँले सुझाव दिनुभयो । जनतामा छाएको निराशा र मुलुकको व्यवस्थामा आएको संकटलाई पार लगाउन एमालेले नयाँ गठबन्धनलाई पूरै कार्यकाल टिकाउन हरसम्भव प्रयास गर्ने उहाँको भनाइ छ । ‘हामी राजनीतिलाई सधैँभरि प्रयोगको मञ्च बनाउन चाहँदैनौँ । मुलुकलाई स्थिरता चाहिएको हो । अप्रत्याशित सरकारबाट बाहिरिनु परेपछि कांग्रेसमा छटपटी देखिन्छ । उहाँहरू प्रतिशोधको भावनाबाट चलेको हामी देख्छौँ,’ ज्ञवालीले भन्नुभयो, ‘अस्ति सरकारबाट हट्ने र आज बाटोमा भेटिने जतिलाई प्रधानमन्त्री प्रस्ताव गर्दै जाने कांग्रेसको तरिका जिम्मेवार तरिका भएन । उहाँहरूले एकछिन वेट एण्ड वाच गर्नुपर्छ । सरकार बन्न नपाउँदै भत्काउने कुरा किमार्थ पनि उचित होइन ।’ उपमहासचिव ज्ञवालीले गएको १४ महिना कांग्रेस प्रमुख दल रहेको गठबन्धन सरकारले मुलुकमा केही पनि गर्न नसकेको जिकिर गर्नुभयो ।

वाम गठबन्धन भत्काउने कोसिस हुनसक्छ : भुसाल
नेकपा माओवादी केन्द्रकी उपाध्यक्ष पम्फा भुसालले माओवादीले गतिशील भएरै गठबन्धन परिवर्तन गरेको बताउनुभएको छ । माओवादी सबैभन्दा बढी गतिशील पार्टी रहेको दाबी गर्दै र यसलाई अस्थिरता देख्नु भ्रम रहेको उहाँले बताउनुभयो । ‘माओवादी नै नेपालको सबैभन्दा गतिशील पार्टी हो । यही पार्टीको गतिशीलताले देशमा हालसम्मका ठूला ठूला परिवर्तन भएका छन्,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘गणतन्त्र स्थापना भएको छ । राजनीतिक धार अग्रगतिमा बढेको छ । दिगो बनाउन माओवादीले निरन्तर नेतृत्वदायी भूमिका खेलेको छ । गतिशीलतालाई अस्थिरता देख्नु भ्रम हो ।’ उपाध्यक्ष भुसालले पछिल्लो सत्ता समीकरण नेपालकै नितान्त आन्तरिक विषय रहेको बताउनुभयो । ‘पछिल्लो सत्ता समीकरण हाम्रो देशको नितान्त आन्तरिक विषय हो । यसमा कुनै बाहृय शक्तिको भूमिका छ भन्ने कुरा सोच्न पनि सकिन्न,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘सरकारभित्र आबद्ध भएका दलको कामको अप्ठ्यारोलाई ध्यानमा राखेर विकसित भएको घटना हो यो ।’ उपाध्यक्ष भुसालले शान्ति प्रक्रिया सबै राजनीतिक दल तथा मुलुककै साझा चासो, चिन्ता र सरोकारको विषय रहेकाले छिट्टै निष्कर्षमा पुग्ने आशा व्यक्त गर्नुभयो । वाम गठबन्धन मन नपरेर कतिपयले यसलाई भत्काउने कोसिस पनि गर्नसक्ने उहाँले बताउनुभयो । ‘कतिपयलाई वाम गठबन्धन मन नपरेर यसलाई भत्काउने कोसिस पनि हुनसक्छ,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘हाम्रा राजनीतिक दल तथा शीर्ष नेतृत्व आफैैँमा बढो परिपक्व छन्, जिम्मेवार छन् ।’

नयाँ गठबन्धन कुनै बेला भत्किन सक्छ : थापा
नेपाली कांग्रेसका महामन्त्री गगनकुमार थापाले पुष्पकमल दाहाल नेतृत्वको नयाँ गठबन्धन सरकार कुहिएर झर्ने टिप्पणी गर्नुभएको छ । बुधबार साँझ शीतलनिवासमा शपथग्रहणको तयारी भइरहँदा थापाले भिडिओमार्फत आफ्नो धारणा सार्वजनिक गर्दै थापाले वर्तमान सरकार फतक्क कुहिएर झर्ने टिप्पणी गर्नुभएको हो । ‘यो सरकार यसरी बनेको छ, दौडिने त कुरै छोड्नुस् हिँड्न पनि सक्दैन,’ उहाँले भन्नुभएको छ, ‘आफ्नै भारीले थिचिन्छ, फतक्क कुहिएर झर्छ ।’ प्रधानमन्त्री प्रचण्डले जुनसुकै बेलामा गठबन्धन टुटाउन सक्ने कुरामा आफू प्रष्ट रहेको उहाँको भनाइ छ । ‘गठबन्धन कुनै राजनीतिक स्थायित्वका लागि होइन बाँडीचुँडी खान सत्ता स्वार्थमा टिकेको अवसरवादी गठबन्धन हो । भागबण्डा नमिल्नासाथ भोलि कुनै बेला गठबन्धन भत्किने नयाँ गठबन्धनको प्रयास हुने र राजनीतिमा फोहोरी र विकृत अभ्यासको पुनरावृत्ति हुने प्रष्ट छ,’ उहाँले भन्नुभएको छ ।