पूर्वमा राजनीतिक गर्मी

काठमाडौं । हिउँद सकिएसँगै देशभर विस्तारै गर्मी बढ्दै छ । नयाँ वर्षको पूर्व-सन्ध्यामा तराईको गर्मी निरन्तर उकालो लागिरहेको छ । चैत अन्तिममा मौसमले मात्रै होइन पूर्वी नेपाल राजनीतिले पनि गर्माएको छ । उपचुनावको सरगर्मी इलाम केन्द्रित भएको छ । इलाम-२ मा हुने प्रतिनिधिसभा उपचुनावमा विजयी हुन उम्मेदवारहरू मतदाताको घरदैलो चहारिरहेका छन् । मतदातासँगै समर्थन र दलका नेताहरू पनि इलाम केन्द्रित भएका छन् । उसो त बझाङमा पनि एक प्रदेशसभा सदस्यका लागि निर्वाचन हुँदै छ । तर, दलहरूको ध्यान इलाम केन्द्रित हुँदा बझाङ छायामा परेको छ ।

उम्मेदवारसँगै दलका माथिल्लो तहका नेताहरू इलाम केन्द्रित छन् । आफ्नो पार्टीका उम्मेदवार जिताउन पार्टीले केन्द्रबाटै नेताहरूलाई इलाममा खटाएको छ । उपचुनावको पूर्वसन्ध्यामा सत्ता समीकरणसमेत फेरिएको सन्दर्भमा दलहरूले यसलाई प्रतिष्ठाको विषय बनाएका छन् । सत्तारूढ नेकपा (एमाले), राष्ट्रिय स्वतन्त्र पार्टी (रास्वपा) र नेकपा (एकीकृत समाजवादी) एक्लाएक्लै चुनावी मैदानमा छन् ।

सत्तारूढ माओवादी केन्द्रले एमालेलाई समर्थन गरेको छ । यस्तै, प्रमुख प्रतिपक्षी नेपाली कांग्रेस पनि एक्लै चुनावी मैदानमा छ । यसबाहेक कोशी प्रदेश नामकरणको विषयमा असन्तुष्टि जनाउँदै आन्दोलनरत पहिचान पक्षधरको उपस्थितिलाई पनि बलियो रूपमा हेरिएको छ । यसबाहेक अरू केही दल र स्वतन्त्र उम्मेदवार पनि मैदानमा छन् । इलाम-२ को प्रतिनिधिसभा उपनिर्वाचनमा १९ उम्मेदवार छन् । इलाम-२ र बझाङ-१ को प्रदेशसभा-१ मा आगामी वैशाख १५ गते उपनिर्वाचन हुँदै छ । इलाममा एमाले नेता सुवास नेम्वाङ र बझाङमा कांग्रेस नेता पृथ्वीबहादुर सिंहको निधनपछि उपचुनाव हुन लागेको हो ।

कांग्रेसका दुवै महामन्त्री इलाममा
कांग्रेसले इलाममा महामन्त्री विश्वप्रकाश शर्मालाई चुनावी कमाण्डर बनाएर पठाएको छ । उम्मेदवार चयन गर्नुअघि नै इलामको ग्राउण्ड रिपोर्ट बुझ्नुभएका शर्मालाई नै अहिले डम्बर खड्कालाई जिताउने जिम्मेवारी दिएर पठाएको हो । उहाँलाई साथ दिन अर्का महामन्त्री गगन थापा पनि इलाम पुग्नुभएको छ । थापा चुनावी अभियानअन्तर्गत नेता कार्यकर्तासँग भेटघाटमा व्यस्त हुनुहुन्छ । सत्ता गठबन्धन भत्किएपछि प्रतिपक्षमा पुगेको कांग्रेसले इलाम-२ को उपचुनावलाई प्रतिष्ठाको विषय बनाएको छ । कांग्रेस एक्लै जित्ने रणनीतिका साथ अगाडि बढेको छ । कांग्रेसले खड्कालाई उम्मेदवार बनाएको छ । उहाँ गत निर्वाचनमा एमालेका सुवास नेम्वाङसँग १४४ मतले मात्रै पराजित हुनुभएको थियो । कांग्रेसका मात्रै होइन एमाले र रास्वपाका नेताहरू पनि इलाम केन्द्रित भएका छन् । उनीहरू पनि मतदातालाई आफ्नो पक्ष पार्न तल्लीन छन् ।

एमाले-माओवादीको अपिल : कम्युनिष्ट एकताको जग तयार गर्न सुहाङलाई जिताऔँ
एमाले र माओवादी केन्द्रले इलाम-२ मा हुने उपनिर्वाचनमा सुहाङ नेम्वाङलाई जिताउन संयुक्त अपिल जारी गरेका छन् । दुई पार्टीका कोशी प्रदेश कमिटीले बिहीबार संयुक्त अपिल जारी गर्दै सुहाङलाई जिताउन अपिल गरेका हुन् । एमाले प्रदेश कमिटी अध्यक्ष घनश्याम खतिवडा र माओवादीका अध्यक्ष हर्कबहादुर नेम्वाङले संयुक्त अपिल गर्नुभएको हो ।

उपनिर्वाचनमार्फत वामपन्थी शक्ति बीचको सहकार्य र भविष्यमा सुदृढ कम्युनिष्ट पार्टी एकताको आयामको जगट तयार गर्न अपिल गरिएको छ । ‘नेपालको राजनीतिलाई स्थायित्व दिँदै विकास र समृद्धिको अभियानलाई अगाडि बढाउन केन्द्रमा भएको सहमतिलाई नयाँ शिराबाट अगाडि बढाउँदै जनतामा बढ्दै गएको निराशालाई चिर्न अहिलेको उपनिर्वाचन कोसेढुंगा सावित हुनेछ भन्ने हामीले विश्वास लिएका छौँ,’ अपिलमा भनिएको छ । एमाले र माओवादीका कार्यकर्तालाई एकीकृत भएर चुनावी अभियानमा हिँड्नका साथै मतदानमा गर्न आग्रह गरेका छन् ।

पहिचानको मुद्दालाई सम्हालेर लैजान सक्नुपर्छ : थापा
कांग्रेस महामन्त्री गगनकुमार थापाले पूर्वी पहाडमा उठेको पहिचानको आवाजलाई सम्मानका साथ सम्बोधन गर्नुपर्ने बताउनुभएको छ । बिहीबार इलाम–२ अन्तर्गत सिकारी भञ्ज्याङमा आयोजित कांग्रेसको कोणसभालाई सम्बोधन गर्दै महामन्त्री थापाले पहिचानको मुद्दालााई सम्हालेर लैजान सक्नुपर्ने बताउनुभयो । यो बेलामा उचाल्ने नभई सम्हाल्ने पार्टी चाहिएको उहाँले बताउनुभयो । ‘उत्तेजना र भडकावको राजनीति गर्नेले एकछिन जुरुक्क उचाल्न सक्छ । म यहाँ आएर उत्तेजक भाषण गरेर मानिसलाई उचाल्न सक्छु । मैले मात्रै होइन अरूले पनि उचाल्न सक्छन्,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘यो बेलामा उचाल्ने होइन सम्हाल्ने पार्टी चाहिएको छ । पहिचानको मुद्दालाई सम्हालेर लैजान सक्नुपर्छ ।’

कांग्रेसले कहिल्यै उत्तेजक कुरा नगरेको उहाँले बताउनुभयो । ‘कांग्रेसले कहिल्यै पनि उत्तेजक कुरा गरेन । संविधान बनाउने क्रममा माओवादी साथीहरूले उपद्रव गरेका थिए । त्यो बेलामा एमालेले माओवादीलाई ठेगान लगाऊँ भनेको थियो । तर, कांग्रेसले देशलाई सम्हालेर अगाडि बढायो,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘त्यसबेला हाम्रा सभापति सुशील कोइरालालाई देखाउँदै एमाले अध्यक्ष केपी शर्मा ओलीले माओवादीलाई ठेगान लगाइदिऊँ भन्नुभएको थियो । उहाँको भनाइअनुसार कांग्रेसले पनि माओवादीलाई देखाइदिऊँ भनेर हिँडेको भए देशले दुःख पाउँथ्यो । तर, हामीले सम्हालेर आयौँ ।’
थापाले देशलाई सम्हाल्ने पार्टीको नेतृत्व चाहिएको बताउनुभयो । देशलाई सम्हाल्ने नेतृत्व कांग्रेसले मात्र गर्नसक्ने उहाँको दाबी थियो ।

केही समयपछि कांग्रेस र एमाले मिल्छन् : शर्मा
नेपाली कांग्रेसका महामन्त्री विश्वप्रकाश शर्माले अलिपछि कांग्रेस र एमाले मिल्ने बताउनुभएको छ । उहाँले दुई दल कहिले मिल्छन् ? मिति भने ठ्याक्कै खुलाउनुभएन । ‘कहिले कांग्रेस र माओवादी मिल्छ, कहिले एमाले र माओवादी मिल्छ’ बिहीबार पुहाँतु चौधरीको शालिक अनावरण गर्दै शर्माले भन्नुभयो, ‘को कहिले मिल्यो, को कहिले मिलेन, त्यो स्थायी कुरा होइन, अलिपछि कांग्रेस र एमाले मिलेको खबर आउँछ ।’ शर्माको उक्त भनाइ कांग्रेस र एमाले मिलेर सरकार बनाउने सन्दर्भमा केन्द्रित थियो ।

नेपाली राजनीतिमा मिल्दा आन्द्रै मिलाउने र नमिल्दा आन्द्रै निकाल्ने घातक संस्कारको विकास भएको शर्माको टिप्पणी छ । समाजले विश्वास र विनम्रता गुमाएको प्रसंग कोट्याउनु भएका शर्माले कांग्रेस र एमाले मिलेर सरकार बनाउन सक्ने सम्भावनालाई अनौठो मान्न नहुने बताउनुभयो । महामन्त्री शर्माले राजनीतिमा सभ्य आलोचना जरुरी हुने जिकिर गर्नुभयो । उहाँले तल्लो स्तरको गाली र आलोचना अहितकर हुने दाबी गर्नुभयो । संसद्मा अहिले भइरहेको गतिविधिलाई उहाँले हल्काफुल्का भाषिक कुस्तीको संज्ञा दिनुभयो । को कहिलेसम्म रहने, नरहने टुंगो नभएकाले मिसन ८४ को कुरा अर्थहीन भएको उहाँको टिप्पणी थियो ।