क्यान्सरविरुद्ध सबैभन्दा ठूलो अभियान

काठमाडौं । सरकारले किशोरीलाई पाठेघरको मुखको क्यान्सर विरुद्धको एचपिभी खोप अभियानको शुभारम्भ गरेको छ । किशोरीहरूलाई पाठेघरको मुखको क्यान्सरबाट बचाउन विश्व क्यान्सर दिवसका अवसरमा मंगलबार प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले निःशुल्क खोप अभियानको शुभारम्भ गनुभएको हो । बालुवाटारस्थित शिवपुरी उच्च माध्यमिक विद्यालयमा आयोजित कार्यक्रममा काठमाडौं महानगरपालिका-३ स्वास्थ्यकर्मीलाई खोप सामग्री प्रदान गरेर उहाँले अभियानको शुभारम्भ गर्नुभएको हो । एचपिभी खोप अभियान देशव्यापी रूपमा सञ्चालन हुने उहाँले बताउनुभयो । विद्यालयपछि स्वास्थ्य संस्थाबाट यो सेवा प्रदान गरिने पनि उहाँले बताउनुभयो । खोप अभियानले नेपालको स्वास्थ्य क्षेत्रमा उल्लेख्य प्रगति गर्ने उहाँको विश्वास छ ।

फागुन ६ गतेसम्म चल्ने खोप अभियानमा देशभरका कक्षा ६ देखि १० सम्म र विद्यालयबाहिर रहेका १० देखि १४ वर्ष उमेर समूहका १६ लाख ८८ हजार ९०० किशोरीलाई खोप लगाइने स्वास्थ्य तथा जनसंख्या मन्त्रालयले जनाएको छ । देशभरका १९ हजार विद्यालय र आठ हजार स्वास्थ्य संस्थामा अभियान सञ्चालन गरिनेछ । सरकारले पाठेघरको मुखको क्यान्सरविरुद्ध सञ्चालन गर्न लागेको यो सबैभन्दा ठूलो अभियान हो । देशभरका करिब १७ लाख किशोरीलाई खोप लगाउने लक्ष्य लिइएको मन्त्रालयले जनाएको छ । नेपालमा खोपको उपलब्धता र साझेदार निकायको सहयोगमा एचपिभी खोपलाई विस्तार गर्दै १० देखि १४ वर्ष सम्मका सबै किशोरीलाई खोप लगाउने सरकारको तयारी छ । सरकारले निकट भविष्यमा राष्ट्रिय स्तरको नियमित खोप कार्यक्रममा समावेश गरी नियमित खोप चल्ने स्वास्थ्य संस्थाबाट उपलब्ध गराउने जनाएको छ ।

मन्त्रालयका अनुसार मुलुकमा हरेक दिन पाठेघरको मुखको क्यान्सरबाट चारजना महिलाको मृत्यु हुने गरेको छ । पाठेघरको मुखको क्यान्सर हृयुमनपापिलोमा भाइरस संक्रमणले हुन्छ । नेपालमा महिलामा हुने विभिन्न क्यान्सरमध्ये पाठेघरको मुखको क्यान्सर दोस्रो स्थानमा छ ।

प्रारम्भिक चरणमा पहिचान भएमा क्यान्सर निर्मूल हुने चिकित्सकहरू बताउँछन् । सही समयमा क्यान्सर पहिचान भएमा उपचार सम्भव हुने उनीहरूको भनाइ छ । नियमित रूपमा स्वास्थ्यको जाँचगरी प्रारम्भिक चरणमा क्यान्सर पत्ता लागेमा उपचार गरेर रोकथाम गर्न सकिने स्वास्थ्य मन्त्रालयका प्रवक्ता डा. प्रकाश बुढाथोकीले बताउनुभयो । चिकित्सकका अनुसार नेपालमा ९५ प्रतिशत क्यान्सरको उपचार हुन्छ । क्यान्सरको उपचारमा नेपाल विश्वको तुलनामा सस्तो पनि रहेको चिकित्सक बताउँछन् । सरकारी अस्पतालमा ४० देखि ५० हजारसम्ममा क्यान्सरको शल्यक्रिया हुन्छ । त्यसमा पनि सरकारले एक लाखसम्म खर्च व्यहोर्ने गरेको छ ।

एचपिभी कस्तो खोप हो ?
हृयुमन प्यापिलोमा भाइरस (एचपिभी) एक प्रकारको विषाणु हो । पाठेघरको मुखमा हुने क्यान्सरमध्ये ९५ प्रतिशतभन्दा बढी क्यान्सर एचपिभीले गराउँछ । स्वास्थ्य संस्था तथा अस्पतालमा गई पाठेघरको मुखको पानीको परीक्षण गरेर एचपिभी संक्रमण भए नभएको थाहा पाउन सकिन्छ । यसबाट बच्ने प्रमुख उपाय भनेको किशोरी अवस्थामा एचपिभी खोप लगाउने नै हो । यो खोप यौन सम्पर्क हुने उमेरभन्दा पहिले नै दिएमा बढी प्रभावकारी हुने विभिन्न अध्ययनहरूले देखाएको छ । एचपिभी संक्रमण भएपश्चात् हालसम्ममा ठोस उपचार पद्धति नभएको हुँदा समयमै एचपिभी खोप लगाएमा संक्रमण हुने सम्भावना अत्यन्त न्यून हुने स्वास्थ्य मन्त्रालयले जनाएको छ । विश्व स्वास्थ्य संगठनबाट मान्यता प्राप्त एचपिभी खोप लगाएपछि लगाएको ठाउँ दुख्नु तथा सुन्निनु, टाउको दुख्नु, वाकवाकी लाग्नु, थकान महसुस हुनु, रिंगटा लाग्नु, ज्वरो आउनु, एलर्जी रियाक्सन आदि हुन् । यी सामान्य असरहरू केही समयमा आफैँ हराएर जाने गरेको मन्त्रालयले जनाएको छ । गम्भीर लक्षण देखिएमा भने स्वास्थ्य संस्थामा सम्पर्क गर्नुपर्छ ।

उपचारात्मक क्षेत्रमा हामीले काम गर्न जरुरी छ : स्वास्थ्यमन्त्री
स्वास्थ्यमन्त्री प्रदीप पौडेलले पाठेघरको क्यान्सरलाई न्यूनीकरण गर्न सबैले सहकार्य गर्न जरुरी रहेको बताउनुभएको छ । विश्व क्यान्सर दिवसको अवसरमा मंगलबार काठमाडौंमा आयोजित कार्यक्रमलाई सम्बोधन गर्दै उहाँले क्यान्सर निवारणको तहमा पुग्न सबैले पहल गर्न जरुरी रहेको बताउनुभयो । क्यान्सरबाट दैनिक चार जनाको ज्यान जाने गरेको भन्दै यसलाई न्यूनीकरण गर्दै निवारण गर्ने सरकारको लक्ष्य रहेको उहाँको भनाइ थियो । ‘आज पाठेघरको क्यान्सरबाट मेरो आमा, मेरो दिदी र समकक्षी साथीहरू थुप्रैको मृत्यु भएको छ । दिनमा चार जनाको मृत्यु हुने तथ्यांक हामीसँग छ । यो भनेको भयावह हो,’ स्वास्थ्यमन्त्री पौडेलले भन्नुभयो, ‘यसलाई न्यूनीकरण गर्दै निवारणको स्थितिमा पु¥याउन कसरी सकिन्छ ? नेपालको लक्ष्य त्यो छ । निवारणको तहमा पु¥याउन सबैले पहल गर्न जरुरी छ ।’ क्यान्सर निवारणका लागि धेरै कामहरू गर्न बाँकी रहेको उहाँले बताउनुभयो । उपचारात्मक र निरोधात्मक क्षेत्रमा धेरै काम गर्न जरुरी रहेको उहाँको भनाइ थियो । ‘खासगरी हामीले क्यान्सर निवारणका निम्ति थुप्रै कामहरू गर्न जरुरी छ । यसमा उपचारात्मक क्षेत्रमा पनि हामीले काम गर्न जरुरी छ,’ उहाँले भन्नुभयो । काम गर्ने चाहना भए पनि आवश्यक स्रोत र साधनको कमी रहेको भन्दै सहकार्य गरेको खण्डमा क्यान्सर न्यूनीकरण गर्न सकिने बताउनुभयो ।

क्यान्सरबाट जोगिन सावधानी अपनाउनुपर्छ : उपसभामुख
उपसभामुख इन्दिरा रानाले क्यान्सरबाट जोगिन सावधानीका साथ आफ्नो स्वास्थ्यको हेरचाह गर्न आग्रह गर्नुभएको छ । विश्व क्यान्सर दिवसको अवसरमा मंगलबार काठमाडौंमा आयोजित कार्यक्रमलाई सम्बोधन गर्दै उहाँले क्यान्सर लाग्नबाट जोगिन सावधानी अपनाउनु जरुरी रहेको बताउनुभयो । क्यान्सर पीडितलाई पनि परिवारको माया र प्रेम आवश्यक हुने उहाँको भनाइ थियो । ‘क्यान्सर लाग्नबाट जोगिन हामीले सावधानी अपनाउनुपर्छ । लाग्यो भने पनि कसरी बच्न सकिन्छ भनेर हेर्नुपर्छ । परिवारको माया प्रेम चाहिन्छ,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘समाजको काम गर्न हामीलाई कुनै ठूलो फण्ड चाहिँदैन । सँगै मिलेर अलिअलि पैसा उठाएर हामी धेरै कामहरू गर्न सक्छौँ ।’

हामीले निरोगी नेपालको नारा लिएका छौँ : प्रधानमन्त्री
प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीले रोग व्याधिबाट मुक्त समाज निर्माण गर्न चाहेको बताउनुभएको छ । पाठेघरको मुखको क्यान्सरविरुद्धको एचपिभी खोप अभियानको शुभारम्भ समारोहलाई सम्बोधन गर्दै प्रधानमन्त्री ओलीले मानव जातिलाई रोग व्याधिबाट मुक्त समाज बनाउन चाहेको बताउनुभएको हो । क्यान्सरलाई पनि रोकथाम गर्न सकिने उहाँले बताउनुभयो । ‘पहिले बिरामी नपर्ने कुरा ज्यादै महत्वपूर्ण छ भन्ने हामीले बुझ्नुपर्छ । फेरि हामीले थाहा पाउनुपर्छ, हस्पिटल नभई हुँदैन,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘महिलाहरूको प्रजननको समस्या त हुन्छ, प्रेग्नेन्सीका बेलामा जाँचिराख्नुपर्छ, हस्पिटल गइराख्नुपर्छ, बच्चा ठीक ढंगले बसेको छ कि छैन हेरिराख्नुपर्ने हुन्छ ।’ मानिस बिरामी नै हुन नपरोस् भन्न व्यापक प्रयास गरिने भन्दै त्यसका लागि आहार विहार र आरामको सन्तुलन मिल्नुपर्ने उहाँले बताउनुभयो । प्रधानमन्त्री आलीले रोग लाग्न दिनुभन्दा अगाडि नै स्वास्थ्यमा ध्यान दिनुपर्ने बताउनुभयो । ‘हामीले निरोगी नेपालको नारा लिएका छौँ । यसका दुईवटा पक्ष छन् । मानिस बिरामी नै हुन नपरोस्, स्वस्थ रहोस् । त्यसका लागि हामीले व्यापक प्रयासहरू, बहुआयामिक पक्षबाट व्यापक प्रयास गर्छौं । मान्छे रोगी नहोस्, बिमारी नहोस्,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘यसका निम्ति मानिसको आहार, विहारको मात्रै कुरा होइन । खाना भनेको पेट भर्ने मात्र होइन, स्वस्थ खाना हो । खाना भनेको स्वस्थ मात्रै होइन, पुग्दो, सन्तुलित र ठिक्क मात्रामा पनि हो ।’