पाल्पामा चाइनिज कम्पनीको मनपरी

पाल्पा । चाइना स्टेट कन्स्ट्रक्सन इन्जिनियरिङ कर्पोरेसनले पाल्पाको तिनाउ गाउँपालिका–३ दोभानस्थित ढापमा मनपरी ‘रूपमा क्रसर प्लान्ट सञ्चालनमा ल्याउन लागेको छ । सिद्धबाबा सुरुङमार्ग परियोजनाअन्तर्गतको यो कम्पनीले मापदण्डविपरीत क्रसर र रेडिमिक्स प्लान्ट सञ्चालनमा ल्याउन लागेको हो । उसले हाल उद्योगका लागि आवश्यक भौतिक संरचना निर्माणको ९५ प्रतिशत काम सकिसकेको छ ।

प्लान्ट सञ्चालनका लागि आवश्यक न्यूनतम मापदण्डसमेत पालना नगरी कम्पनीले प्लान्ट सञ्चालन गर्न लागेका छ । उसले प्लान्ट सञ्चालनका लागि प्रारम्भिक वातावरणीय परीक्षण (आइईई), वातावरणीय प्रभाव मूल्यांकन (इआइए) गरेको छैन भने दूरीसम्बन्धी मापदण्डको समेत पालना गरेको देखिँदैन । सिद्धार्थ राजमार्गदेखि ५० मिटर दूरीमा प्लान्ट सञ्चालनमा छ । त्यतिमात्र होइन, तिनाउ खोला र पक्की पुलदेखि एक सय मिटरको दूरीमा प्लान्ट छ । प्लान्ट नजिकै २० मिटरको दूरीमा बस्ती छ भने दुई सय मिटरको दूरीमा पालिकाको केन्द्र रहेको छ । जहाँ प्लान्ट सञ्चालनका लागि राजमार्ग, खोला वा नदी किनार र पक्की पुलबाट ५००/५०० मिटरको दूरीको मापदण्ड हुनुपर्दछ । त्यसको कम्पनीले बेवास्तामात्र गरेको छैन, दूरी प्रमाणित गर्ने निकाय स्थानीय निकायलाई समेत जानकारी छैन ।

कुनै पनि उद्योग सञ्चालन गर्दा प्रभावित क्षेत्रका नागरिकहरूसँग राय, सुझाव र छलफल गर्नुपर्ने भए पनि उसले त्यो पनि गरेको छैन । कम्पनीले स्थानीय र संघीयारसँग समेत कुनै पनि छलफल गरेको छैन । उद्योगले एक्लौटी रूपमा हेभी रेडिमिक्स प्लान्ट र ठूलो मेसिनसहितको क्रसर प्लान्ट सञ्चालन गर्न लागेपछि स्थानीयले आपत्ति जनाएका छन् ।

उनीहरूले आफूहरूसँग सामान्य पनि छलफल नगरी दादागिरी शैलीमा उद्योग सञ्चालन गर्न लागेको स्थानीय विष्णुप्रसाद पाण्डेले बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो ‘उद्योगले सामान्य मापदण्ड पनि परिपालना गरेको छैन, उसले न आइईई गरेको छ न त दूरीको मापदण्ड नै । स्थानीयसँग समेत उसले छलफल र परामर्श गरेको छैन ।’ मनपरी उद्योग सञ्चालनले बस्तीलाई ठूलो असर पुर्याउने पाण्डेले बताउनुभयो ।

उहाँले भन्नुभयो, ‘मानवले स्वच्छ वातावरणमा बाँच्न पाउने हकको समेत बेवास्ता गरी जबरजस्ती रूपमा प्लान्ट सञ्चालन गर्न लागेकाले त्यसलाई कुनै पनि हालतमा हामीले सञ्चालन गर्न दिँदैनौं ।’ अवैध उद्योगका कारण आफूहरू पलायन हुने अवस्था सिर्जना हुनसक्ने भन्दै स्थानीयले गत भदौ २२ गते क्रसर उद्योग निर्माण कार्य रोक्न तिनाउ गाउँपालिका र उद्योग कम्पनीलाई पत्रसमेत पठाएका थिए । उद्योगले भने उनीहरूको आग्रहलाई वेवास्ता गर्दै प्लान्ट सञ्चालनको तयारी अगाडि बढाएको छ ।

गाउँपालिकाले पटक–पटक कागज पत्र जुटाउन आग्रह गरे पनि कम्पनीले त्यसको वेवास्ता गरेको पालिका अध्यक्ष प्रेम श्रेष्ठले बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, ‘स्थानीयबाट निवेदन आइसकेपछि कम्पनीलाई प्रमाण जुटाउन आग्रह गरे पनि भौतिक पूर्वधार मन्त्रालयको स्वीकृत पत्रबाहेक अन्य प्रमाण जुुटाउन सकेको छैन ।’ प्लान्ट विषयमा कार्यपालिका, सर्वदलीय बैठक बसेको अध्यक्ष श्रेष्ठले बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, ‘उद्योगले आफूहरूले ९५ प्रतिशत पूर्वाधारको काम सकेकाले केही समय हामीलाई काम गर्न दिन र त्यसबाट कुनै हानी–नोक्सानी भए बल्ल प्रक्रिया अगाडि बढाउन भने पनि सर्वदलीय बैठकबाट एकछिन् उनीहरूको काम हेर्ने गरी सहमति भएको छ ।’ उनीहरूको कामले कुनै हानी–नोक्सानी भएमा त्यसलाई तत्कालै रोकिने उहाँले बताउनुभयो ।

सिद्धबाबा सुरुङमार्ग योजना कार्यालयकी इन्जिनियर सविता ज्ञवालीले भने आफूहरूले आइईई स्वीकृत गरेरै काम अगाडि बढाएको दाबी गर्नुभयो । उहाँले राष्ट्रिय गौरवको आयोजना अन्तर्गत रहेको सुरुङमार्गकै क्रसर प्लान्ट भएकाले व्यावसायिक क्रसर उद्योगले जस्तो आइईई र मापदण्डको पालना गर्न नपर्ने सम्झौतामै रहेको भन्दै कम्पनीको बचाउ गर्नुभयो । परियोजना सुरु हुनुभन्दा अघि नै आइईई गरी मन्त्रालयबाट स्वीकृत गराइएको भने पनि स्थानीय सरकारलाई उपलब्ध गराइएको कागजमा भने कतै पनि आइईई उल्लेख नगरिएको पालिकाका अध्यक्ष प्रेम श्रेष्ठले बताउनुभयो ।

इन्जिनियर ज्ञवालीले स्थानीयहरूबाट केही गुनासो आएकाले त्यसमा समाधान गर्नेगरी परियोजना अगाडि बढेको बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, ‘स्थानीयहरूले ध्वनि, वातावरण प्रदूषण हुुदा आफूहरू समस्यामा पर्ने बताउँदै आएकाले त्यसको समाधानका लागि निर्माण व्यवसायीलाई आइईईमा भए अनुसार काम गर्न निर्देशन गरेका छौं ।’ १५ दिन परीक्षणको रूपमा काम गर्नेगरी अहिले सहमति भएको उहाँले बताए पनि स्थानीयले भने आफूहरूसँग कुनै सहमति नभएको बताउँदै आएका छन् । कम्पनीले सुुरुङमार्गबाट निस्कने म्याटरहरूको उपयोगका लागि यहाँ क्रसर प्लान्ट निर्माण गर्न लागेको हो । यहाँको म्याटर यही नै उपयोग गर्न प्लान्टर सञ्चालन गर्न लागेको परियोजनाकी इन्जिनियर ज्ञवालीले बताउनुभयो ।