एनआइसी एसियाको गिर्दो शाख

काठमाडौं । एनआइसी एसिया बैंक पछिल्लो समय एकपछि अर्को समस्यामा पर्दै गएको छ । आफूलाई उत्कृष्ट दाबी गर्दै आएको बैंक व्यवस्थापनको लापरबाहीका कारण समस्यामा पर्दै गएको हो । बैंकको वित्तीय अवस्था निकै बिग्रेको छ । बैंकको वित्तीय अवस्था नकारात्मकतातर्फ गएको तथ्यांकले देखाउँछ । बैंकको आम्दानीमा उच्च गिरावट आएको छ । खराब कर्जा वृद्धि भएको छ भने ठूलो परिमाणमा निक्षेप फिर्ता भइरहेको छ । गैरबैंकिङ सम्पत्ति थुप्रिएर बिक्री हुन नसक्नु, केन्द्रीय बैंकको निगरानी पर्नु, ग्राहकको विश्वसनीयता गुमाउनु र सेयर मूल्यमा गिरावट हुनुलगायत सूचकले एनआइसी एसिया बैंकको ओरालो यात्राको संकेत गर्छ । बैंक समस्यामा परेको जानकारी पाएपछि निक्षेपकर्ताले धमाधम रकम निकाल्न थालेका छन् । बैंकभित्रका बदमासी थेग्नै नसक्ने गरी बाहिर आउन थालेपछि निक्षेपकर्ताले धमाधम निक्षेप निकाल्न थालेका हुन् । माघ महिनामा मात्र बचतकर्ताले १४ अर्ब रुपैयाँभन्दा बढी रकम निकालेको देखिएको छ । फागुन लागेपछि त्यो क्रम झनै बढ्दै गएको छ ।

पुस महिनामा बैंकको कुल निक्षेप तीन खर्ब ८१ अर्ब ४० करोड रुपैयाँ रहेकामा माघमा त्यो रकम घटेर तीन खर्ब ६७ अर्ब ६८ करोड रुपैयाँमा झरेको छ । बैंकको खराब कर्जा (एनपिएल) ९५ प्रतिशतभन्दा बढीले वृद्धि भएको छ । गत पुस मसान्तसम्म बैंकको खराब कर्जा १ दशमलव ९० प्रतिशत कायम भएको छ । जुन गत वर्षको सोही अवधिमा शून्य दशमलव ६१ प्रतिशत मात्रै थियो । बैंकको खराब कर्जा तीन अर्ब ४८ करोड रुपैयाँ रहेको बैंकद्वारा जारी दोस्रो त्रैमासिक वित्तीय विवरणमा नै उल्लेख छ ।

बैंकको खुद ब्याज आम्दानी १० दशमलव १३ प्रतिशत र सञ्चालन मुनाफा २४ दशमलव १३ प्रतिशत घटेको छ । पुस मसान्तसम्म बैंकको वितरणयोग्य नाफा ५९ करोड २२ लाख रुपैयाँ ऋणात्मक छ । नाफासँगै बैंकको प्रतिशेयर आम्दानी ३१ रुपैयाँ नौ पैसाले घटेर २५ रुपैयाँ ५२ पैसामा झरेको छ ।

समग्र वाणिज्य बैंक क्षेत्रको निक्षेप करिब १२ अर्ब रुपैयाँले वृद्धि हुँदा एनआइसी एसियाको भने घटेको छ । नेपाल बैंकर्स संघको तथ्यांकअनुसार माघ महिनामा मात्रै एनआइसी एसिया बैंकको निक्षेप १४ अर्ब रुपैयाँले घटेको छ । बैंकले पुँजीकोष मिलान गर्न बासेल रिपोर्टमा एक खर्ब ३४ अर्ब फर्जी कर्जा देखाएको छ । बैंकको दुई खर्ब ९३ अर्ब कुल कर्जा प्रवाहमध्ये आवासीय कर्जामा करिब ४७ प्रतिशत देखाइएको छ । जबकि आवासीय कर्जामा अधिकतम् २५ प्रतिशत प्रवाह गर्ने व्यवस्था राष्ट्र बैंकको छ । तर, बैंक व्यवस्थापन भने समस्या लुकाउन अनेकन प्रचारबाजी गरिरहेको छ । बैंकले कन्टेन्ट एडको सहारामा सामाजिक सञ्जालमार्फत प्रचारबाजी गरिरहेको छ । समस्या समाधान गर्नुको साटो बैंकले फेसबुके प्रचारको सहारा लिएको हो । एनआइसी एसिया बैंक नेपाल स्टक एक्सचेन्ज लिमिटेड (नेप्से)मा सूचीकृत संगठित संघ संस्थाहरूको वर्गीकरणमा समेत तल परेको छ । अरू आठवटा बैंक ‘ए’ समूहमा पर्दा आफूलाई ‘उत्कृष्ट’ स्वघोषणा गर्दै आएको एनआइसी एसिया भने ‘बी’ समूहमा सूचीकृत भएको छ । यसले पनि एनआइसीको समस्या उजागर गर्छ ।

गैरबैंकिङ सम्पत्ति थुप्रियो, नियामक मूकदर्शक
बैंकमा गैरबैंकिङ सम्पत्ति सबैभन्दा धेरै थुप्रिएको छ । बैंक व्यवस्थापनले ओभर भ्यालुएसन गरेर ग्राहकलाई कर्जा दिने र कर्जाको किस्ता बुझाउन ढिला हुँदा प्राइम लोकेसनको धितो लिलामीको नाममा जफत गर्ने गरेको ऋणीहरूको आरोप छ । जफत गरेको सम्पत्ति सर्वसाधारणलाई बेच्नुको साटो बैंकले थुपारेर राखेको छ । बैंकसँग गैरबैंकिङ सम्पत्ति तीन अर्ब ५० करोडभन्दा धेरै रहेको उच्च स्रोत बताउँछ । त्यस्तो गैरबैंकिङ सम्पत्ति दुई वर्षभित्र लिलाम बिक्री गरिसक्नुपर्ने कानुनी व्यवस्था छ । तर, बैंकका व्यवस्थापक र सञ्चालकले यो व्यवस्था पनि उल्लंघन गरेका छन् ।

त्यसरी गैरबैंकिङ सम्पत्ति थुपारेर राख्नु राष्ट्र बैंकको नीतिविपरीत भए पनि राष्ट्र बैंकले उसलाई कारबाही गर्न आनाकानी गर्दै आएको छ । बैंकको नाममा घरजग्गा (गैरबैंकिङ सम्पत्ति) थुप्रिँदै जाँदा नगद मौज्दात कम हुँदै जान्छ । अहिले एनआइसी एसियामा पनि त्यही भइरहेको छ ।

नेपालमा भएका बैंक तथा वित्तीय संस्थाहरूमध्ये बैंकले धेरै ऋणीको घरजग्गा कब्जा गरेपछि सबैभन्दा बढी मुद्दा खेपिरहेको छ । बैंक पनि साथी पनि भनेर जनतालाई झुक्याएर घरजग्गा खाइदिएपछि ऋणीहरू बाध्य भएर मुद्दा मामिलामा जान थालेका छन् ।

एनआइसीमा अनेकन गैरकानुनी कार्य भइरहँदा नियामक नेपाल राष्ट्र बैंक भने मूकदर्शक बनेको छ । केही समयअघि बैंकले निर्वाध रूपमा किस्ता तिर्न ढिलो भएका ऋणीहरूको घरमा सुरक्षागार्ड राखेर मानसिक यातना र सामाजिक बेइज्जती गरेको थियो । राष्ट्र बैंकका अधिकारीहरूले त्यसलाई अनदेखा गरेर मौन समर्थन जनाएका थिए ।

ब्याज सहुलियतको दुरुपयोग !
मैतीदेवीस्थित एक ऋणीको ६ करोड चलनचल्तीको धितो दुई करोडमा बैंकले कब्जा गरेको घटना बाहिरिएको छ । पीडितको पीडा सामाजिक सञ्जालभर यत्रतत्र छ । पीडित महिलाले आफूलाई घर न घाटको बनाएको बताउनुभएको छ । यस्तै, कपिलवस्तुको शाखाका म्यानेजर राजेश रावलले जाँड खाएर कर्मचारी पिटेको घटना पनि त्यत्तिकै भाइरल छ । बेलाबखत ऋणीहरूले एनआइसी एसिया बैंकका कुकृत्यविरुद्ध विरोधमा जुलुस र नाराबाजी गर्दै आएका घटनाहरू पनि सार्वजनिक हुँदै आएका छन् । एनआइसी एसिया बैंकले अधिकांश लगानी घरजग्गामा गर्दै आएको छ । घरजग्गामा पाइने ब्याज सहुलियतमा समेत बैंकले दुरुपयोग गरेको आशंका अन्तर्राष्ट्रिय मुद्रा कोषको छ । कोषकै दबाबमा राष्ट्र बैंकले अडिट गर्नुपर्ने अवस्था आएको छ ।

एनआइसी एसियाले किस्ता नतिर्ने ऋणीलाई सहुलियत दिने र किस्ता तिर्ने ऋणीलाई सहुलियत नदिने विभेदकारी नीति लिँदै आएको छ । एक खर्बभन्दा बढी किस्ता नतिरेका घरजग्गा कर्जाको फर्जी ऋणीहरूको विवरण बनाएर सहुलियत दुरुपयोग गरेको आशंकामा आइएमएफले इन्टरनेसनल अडिटको दबाब दिएको हो ।

यी र यस्ता कुकृत्यको प्रपञ्च मिलाउने जिम्मा बैंकको एमजी अर्जुन खनियाँले लिँदै आउनुभएको छ । उहाँले नै राष्ट्र बैंकका अधिकारीहरूलाई व्यवस्थापन गर्दै आएको स्रोत बताउँछ । पछिल्लो समय बैंकमा भएका बदमासी एकपछि अर्काे गर्दै सार्वजनिक हुँदै गएपछि एनआइसीका सकुनी भनेर कर्मचारीमा चिनिनुभएका खनियाँ बिरामी भएको बहानामा अस्पताल गएको जवाफ दिएर उम्किने प्रयास गरिरहनु भएको छ । डिसिइओ सन्तोष राठी मौनता साँधेर पन्छिँदै आउनुभएको छ ।

त्यहाँभित्र खनियाँ र सिइओ रोशन न्यौपानेले सञ्चालकको निर्देशनमा गरेको कुकृत्यको साक्षी बन्न अस्वीकार गर्दै अवकाशको मुखमा पुग्नुभएका सुधीर पाण्डेले राजीनामा दिनुभएको छ । तर, स्वयम् सिइओ न्यौपाने अब विस्तारै अप्ठेरो अवस्थामा पुग्नुभएको छ । बैंकको गिर्दाे अवस्था सिइओ न्यौपानेले रोक्नसक्ने अवस्था देखिएको छैन । खनियाँसमेत लुक्ने बाटो खोज्न थाल्नुभएको छ ।

फेक एकाउण्टबाट कमेन्ट र स्टाटस, प्रायोजित समाचार सेयर गर्न उर्दी
एनआइसी एसिया बैंक वित्तीय नीति, नियम र बैंकिङ प्रणालीबाट सञ्चालन हुनेभन्दा पनि मुख्य लगानीकर्ता विशाल गु्रपकोे लहड र उनीहरूकै इसारामा चल्ने गरेको छ । बैंकका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत (सिइओ) रोशनकुमार न्यौपानेको गैरव्यावसायिक क्रियाकलापका कारण सिंगो वित्तीय क्षेत्रमाथि नै आक्षेप लाग्न पुगेको छ । सिइओ न्यौपानेले ‘बैकिङ, इथिक्स्, मोरल एण्ड इन्ट्रिग्रिटी’ लाई त्यागेर साम, दाम, दण्ड, भेद प्रयोग गर्न खोज्दा परिणाम नकारात्मक बन्दै गएको बैंकरहरूको विश्लेषण छ ।

बैंकको कमजोेरीबारे लेखिएका समाचारविरुद्ध फेक एकाउण्टबाट सामाजिक सञ्जालमा कमेन्ट र स्टाटस लेख्न लगाउने र प्रायोजित समाचारलाई सेयर गर्नुपर्ने बैंकले आफ्नो उर्दी दिएको कर्मचारीहरूले गुनासो गर्ने गरेका छन् । अहिले बैंकको ऋण तिर्न नपर्ने आन्दोलनलाई एजेण्डा बनाएर एनआइसी एसिया बैंकको कमजोरीलाई छोप्न सकिन्छ कि भन्ने प्रयास समकक्षी बैंकरहरूले गरेका छन् ।

तल्लो तहका कर्मचारीमाथि थिचोमिचो
एनआइसी एसियामा लगभग तीन हजार कर्मचारी छन् । तीमध्ये आधाजति अर्थात् करिब एक हजार पाँच सयभन्दा बढी कर्मचारीलाई बैंक व्यवस्थापनले करारमा राखेर ६-६ महिनामा करार नवीकरण गर्ने गरेको थियो । तर, राष्ट्र बैंकका अधिकारीहरूको सिफारिसमा राखिएका कर्मचारीहरूको हकमा भने करारमा बस्नुपर्ने बाध्यता थिएन । उनीहरू हाजिर भएको अर्काे महिनादेखि नै स्थायी हुने प्रक्रिया सुरु गरेको थियो । बैंकको त्यस्तो नियमविपरीतको कार्य र विभेदकारी नीति राष्ट्र बैंककै अधिकारीहरूको आडमा भइरहेको पीडित कर्मचारी बताउँछन् । पीडित कर्मचारीले आफ्ना पीडा मिडियामा पोख्न थालेपछि केहीलाई जागिरबाटै निकालिएको उनीहरूको भनाइ छ ।

अहिले पनि बैंक व्यवस्थापनले तल्लो तहका कर्मचारीमाथि व्यापक दमन र विभिन्न खाले शोषण गरिरहेको कर्मचारी बताउँछन् । तर, त्यसका विरुद्ध न कसैले मुख खोल्न सकेका छन् न त नियमनकारी निकायले हस्तक्षेप गरेको छ । राष्ट्र बैंकले एनआइसी एसियाका यस्ता कुकृत्यमा मौन समर्थन जनाउने गरेको छ । राष्ट्र बैंकका अधिकारीहरूकै आडभरोसामा बैंकले निक्षेप र कर्जाका अनेकौँ स्किमहरू सार्वजनिक गर्दै आएको छ । तर, त्यसको सफल कार्यान्वयन र नियमन भने हुने गरेको छैन ।

नियमित नियमन भइरहेको छ : राष्ट्र बैंक
नियमनकारी निकाय नेपाल राष्ट्र बैंकले भने एनआइसी एसिया बैंकका विषयमा नियमन गरिरहेको दाबी गरेको छ । बजारमा चलेका हल्लाबारे जानकारी रहेको बताउँदै राष्ट्र बैंकका सहायक सूचना अधिकारी भागवत आचार्यले नियमित नियमन गरिरहेको दाबी गर्नुभयो । ‘बजारमा आएका हल्लाबारे राष्ट्र बैंक जानकार छ,’ हिमालय टाइम्ससँग उहाँले भन्नुभयो, ‘राष्ट्र बैंकले गर्नुपर्ने नियमित कार्यहरू गरिरहेको छ ।’ उहाँले अगाडि भन्नुभयो, ‘नियमनका क्रममा हालसम्म बजारमा चलेको हल्लाजस्तो देखिएको छैन, तर पनि हामीले अनुगमन छोडेका छैनौँ जारी नै राखेका छौँ ।’

राष्ट्र बैंकको नजरमा बैंकको वित्तीय परिसूचक बिग्रिएको नदेखिएको उहाँको भनाइ थियो । ‘बजारमा विभिन्न हल्ला चलेका छन् । हामीले पनि ती सुनेका छौँ,’ उहाँले भन्नुभयो, ‘तर, बैंकको वित्तीय परिसूचकहरूले त्यस्तो देखाउँदैन । बाहिर चर्चामा आएजस्तो छैन ।’ एनआइसी एसिया बैंकले पनि राष्ट्र बैंकको सुपरीवेक्षण चलिरहेको स्वीकार गरेको छ । बैंकले फागुन १ गते जारी गरेको विज्ञप्तिमा सुपरीवेक्षण नियमित भएको दाबी गरिएको छ ।