काठमाडौं । काठमाडौं विश्वकै प्रदूषित शहरको सूचीमा पुनः पहिलो नम्बरमा परेको छ । स्विट्जरल्याण्डस्थित प्रदूषण मापन गर्ने संस्था आइक्यु एअरका अनुसार शुक्रबार काठमाडौं प्रदूषित शहरको सूचीमा एक नम्बरमा परेको हो । शुक्रबार दिनभर नै काठमाडौं प्रदूषित शहरको सूचीमा एक नम्बरमै रहेको थियो । यसअघि छिटपुट वर्षाका कारण यो सूची घटबढ हुँदै आएको थियो । मौसम धुम्मिएसँगै काठमाडौंमा वायु प्रदूषणको मात्रा अत्यधिक बढेको थियो । शुक्रबार साँझ ८ बजेको मापनअनुसार एअर क्वालिटी इन्डेक्स (एक्युआई) १५८ पुगेको थियो ।
नेपाल विश्वका १२२ प्रदूषित शहरमध्ये एक नम्बरमा रहेको हो । यसअघि अप्रिल ७ मा पनि काठमाडौं प्रदूषित शहरको पहिलो नम्बरमा परेको थियो । विश्वका प्रदूषित शहरको दोस्रोमा भियतनामको हनोई, तेस्रोमा लोकतान्त्रिक गणतन्त्रको किन्सासा, चौथोमा थाइल्याण्डको चियाङ माई, पाँचौँमा दक्षिण कोरियाको बुसान, छैठाँैमा थाइल्याण्डको बैंकक, सातौँमा भारतको कोलकात्ता, आठौँमा पाकिस्तानको लाहोर, नवौँमा दक्षिण कोरियाको सोल र दशौँमा इजिप्टको कायरो रहेको छ ।
प्रदूषणका कारण सर्वसाधारणले आँखा पोलेको महसुस गरेका छन् भने श्वासप्रश्वासमा समस्या देखिएको छ । वातावरणविद् भुषण तुलाधर वायु प्रदूषणको सबैभन्दा ठूलो असर फोक्सोमा पर्ने गरेको बताउनुहुन्छ । उहाँ वायु प्रदूषणले मानिसको शरीरमा आक्रमण नगर्ने कुनै अंग नै नरहेको बताउनुहुन्छ । वायु प्रदूषणको जाँच आँखाले देख्न नसकिने पिएम १० र पिएम २.५ को मापदण्डमा जाँचिन्छ । पिएम १० भनेको हावामा आउने धुलोमा मिसिने कणहरूसँग सम्बन्धित छ भने पिएम २.५ भनेको कार्बन मोनोअक्साइड, सल्फर, नाइट्रोजन अक्साइड जस्ता हानिकारक ग्यासहरूसँग सम्बन्धित छ ।
अहिले काठमाडौंको हावामा यस्ता विषाक्त ग्यासको मात्रा उच्च छ । विज्ञहरूका अनुसार बाहिर हावाबाट आएको श्वासनली र नलिकाबाट आउने अक्सिजन रगतसम्म पुग्ने गर्छ र रगतमा रहेको विकारको पदार्थ कार्बनडाई अक्साइडलाई नलिकाबाट फोक्सोको श्वासनलीबाट बाहिर फाल्ने क्रम रक्तसञ्चार प्रणालीमा चलिरहन्छ । पिएम २.५ ग्यासेस पार्टिकलहरू स्वास्थ्यका लागि खराब खालका हुन्छन् ।
यी ग्यासहरू श्वासनली हुँदै भित्र छिर्छन् । ती हानिकारक पदार्थहरू विभिन्न अंग हुँदै रगतसम्म पुग्छन् र रगतका भित्ताहरूलाई कडा बनाइदिन्छन् । जसले रक्तचाप बढाउँछ । रक्तचाप बढेपछि सामान्य अवस्थामा भन्दा प्रदूषणयुक्त ठाउँमा बसेको मान्छेमा हृदयाघात र स्ट्रोकको सम्भावना १० गुणासम्म बढेर जान्छ । यसरी वायु प्रदूषणले नै स्ट्रोक र हृदयाघातको समेत प्रचुर सम्भावना बढाइदिन्छ ।
काठमाडौं उपत्यकामा यातायातका साधन वायु प्रदूषणका मुख्य स्रोत हुन् । उपत्यकामा साना–ठूला गरी १२ लाख सवारीसाधन गुड्छन् । सडकको धूलोसमेत अर्को स्रोत हो । फोहोर र कृषिजन्य अवशेष बाल्दाको धुवाँ, इँटाभट्टा, घरभित्र दाउरा र गुइँठाबाट निस्किने धुवाँ पनि वायु प्रदूषणका स्रोत हुन् ।
बिक्रीमा विद्यावारिधि ?
युवा जनशक्ति निर्यात गर्ने देश
गल्तीलाई आत्मसात गर्ने कि अझै
योगचौतारी नेपाल स्वस्थ समाज निर्माणमा
हिमालय टाइम्स र नियमित लेखनका
प्राकृतिक चिकित्सालय र योग चौतारीबीच