‘भावी प्रधानसेनापति’को रस्साकस्सीले सेनाभित्र जन्ममिति विवाद छताछुल्ल

काठमाडौं । उपरथी अशोक सिग्देलले जन्ममिति सच्याएको भन्दै अख्तियारमा उजुरी परेको छ । शैक्षिक प्रमाणपत्रको उमेर केरमेट गरिएको र त्यहीअनुसार नागरिकताको पनि प्रतिलिपि लिएर नयाँ उमेर कायम गरेको भन्दै उहाँविरुद्ध उजुरी परेको हो । जिल्ला प्रशासनको नागरिकता, एसएलसी र त्रिभुवन विश्वविद्यालयको रजिष्ट्रेसन र केरमेट गरिएका दस्ताबेजका आधारमा अनुसन्धान गरी सिग्देलले दाबी गरेको उमेर साँचो भए ठहरिए मात्र उहाँलाई सेनामा बढुवा गर्न र गलत ठहरिए कारबाही गर्न माग गरिएको छ ।

रथीमा बढुवाको प्रक्रियामा रहनुभएका बेला उमेर विवादमा मुछिएपछि उपरथीबाट राजीनामा दिन बाध्य हुनुभएका ताराध्वज पाण्डेको विवादपछि अर्का उपरथी अशोकराज सिग्देलको विवाद सतहमा आएको हो । प्रधानसेनापति शर्माको उत्तराधिकारीको दाबेदार रहनुभएका उपरथी पाण्डेले उमेर विवादका कारण २३ कात्तिकमा जंगी अड्डामा राजीनामा बुझाउनुभयो । नेपाली सेनाका उपरथी पाण्डेलाई रथीमा बढुवा सिफारिस गरिए पनि उहाँको जन्ममितिमा कैफियत देखिएपछि राजीनामा दिएर किनारा लाग्नुभएको थियो ।

पाण्डेले राजीनामा बुझाएलगत्तै भावी सेनापतिको लाइनमा रहनुभएका अर्का उपरथी सिग्देलको पनि उमेर विवाद बाहिरिएको छ । २०८१ को भदौ २४ मा प्रधानसेनापतिबाट अवकाश पाउन लाग्नुभएका प्रभुराम शर्माको उत्तराधिकारीको सन्दर्भमा उपरथीहरू विवादमा तानिन थालेपछि जंगी अड्डाको भूमिकामाथि नै प्रश्न उठ्न थालेको हो ।

जसरी पाण्डेको नागरिकता र शैक्षिक प्रमाणपत्रको जन्ममिति फरक परेको भन्दै विवाद उब्जिएको थियो, त्यसरी नै सिग्देलको नागरिकता र शैक्षिक प्रमाणपत्रमा उमेर फरक परेको दाबी गरिएको छ । र, सिग्देलको उमेर विवादका लागि छानविनका लागि अख्तियार दुरुपयोग अनुसन्धान आयोगमा उजुरी परेको छ । ४ मंसिरमा दर्ता भएको उजुरीमा सिग्देलको जन्ममिति २०२१ माघ १९ गते भए पनि २०२३ माघ १९ गतेको जन्ममिति राखेर जागिर लम्ब्याएको उल्लेख छ । र, उजुरीमा सिग्देलकै कारण रिक्त रहेको रथी पदमा बढुवा हुन नसकेको दाबी गरिएको छ । सेनाका बलाधिकृत रथी सरोजप्रताप राणा १२ कात्तिक २०८० मा अवकाश भएपछि रथीको दरबन्दी रिक्त भएको हो । त्यस्तै, अर्का रथी सीताराम खड्का ३ पुस २०८० मा उमेर हदका कारण अनिवार्य अवकाशमा जाँदै हुनुहुन्छ ।

प्रधानसेनापति प्रभुराम शर्माको तीनवर्षे पदावधि २४ भदौ २०८१ मा सकिँदै छ । नौ महिनापछि बन्ने नेपाली सेनाको प्रधानसेनापतिको रस्साकस्सीमा सैनिक अधिकारीहरूले एक-अर्काविरुद्ध पोल खोलाखोल गर्न थालेका अवस्थामा उपरथी जन्ममिति विवादमा तानिँदा भावी प्रधानसेनापति को हुने ? भन्ने अन्योलको अवस्था सिर्जना भएको हो ।

२०७६ सालमा तत्कालीन प्रधानसेनापति पूर्णचन्द्र थापाका पालामा अशोकराज सिग्देल, पाण्डेलगायत सैनिक अधिकृतहरूको शैक्षिक योग्यताको प्रमाणपत्र र नागरिकतामा जन्ममिति फरक-फरक परेपछि छानविन गरिएको थियो । छानविन समितिले सिग्देल, पाण्डेसहितलाई सफाइ दिएको थियो । छानविन समितिमा हालका सेनापति शर्मा पनि हुनुहुन्थ्यो ।

उपरथी सिग्देलको जन्ममिति केरमेट
सिग्देलले दाबी गरेको उमेर विवरणमा प्रश्न उठाउने विभिन्न दस्ताबेज अहिले सार्वजनिक भएका छन् । रुपन्देहीको सिद्धार्थनगर नगरपालिका स्थायी ठेगाना भएका सिग्देलले २०३९ मा एसएलसीका लागि फाराम भर्दा आफ्नो जन्ममिति २०२१ चैत १९ उल्लेख गर्नुभएको थियो । परीक्षा नियन्त्रण कार्यालयमा अभिलेख रहेको सिम्बोल नम्बर ८८०५९ डब्लुमा पनि यही उमेर कायम छ । तर, पछि सेनामा भर्ती हुने उमेर कटिसकेको भेटिएपछि उहाँले जन्ममिति दुई वर्ष घटाएको देखिन्छ । क्याम्पस प्रशासनको सिफारिसमा उमेर दुई वर्ष घटाएर जन्ममिति २०२३ चैत १९ कायम गराउनुभएको थियो । रजिष्ट्रेसन नम्बर ७०८-८४ मा कायम उहाँको दस्ताबेजमा यही उमेर देखिन्छ ।
सेनामा भर्ती भएपछि सिग्देलले जाजरकोट जिल्ला प्रशासन कार्यालयबाट नागरिकताको प्रतिलिपि लिनुभएको थियो । जसमा उमेर दुई वर्ष घटाइएको थियो । रुपन्देही स्थायी ठेगाना भएका सैनिक अधिकारीले दुर्गम जाजरकोटबाट प्रतिलिपि लिई उमेर सच्याएको विषयमा पनि अनुसन्धानको माग गरिएको छ ।

सरकारी दस्ताबेज नै तलमाथि गरिएकामा २०७६ साउन ३० मा जन्ममिति तेस्रोपटक फेरिएको भेटिएको छ । क्याम्पसको अभिलेखमा उहाँको जन्ममिति २०२३ चैत १९ लेखिएकामा केरमेट गरी २०२३ माघ १९ बनाइएको छ । प्रमाणपत्र र स्नातक तहमा समेत जन्ममिति पुरानै थियो ।

३३ वर्षपछि उमेर सच्याउनुपर्ने कारण के हो ? त्यसको नियत र आधार के हो ? प्रश्न उठेको छ । सच्याइएको २०२३ चैत १९ को जन्ममितिका आधारमा उहाँले २०३९ फागुनमा सञ्चालित एसएलसी परीक्षा दिँदा तत्कालीन नियमअनुसार १६ वर्ष नपुग्ने देखिने हुँदा फेरि उमेर दुई महिना बढाएर माघमा सारिएको उहाँका सहपाठीहरूको दाबी छ । त्यसैले उमेर पहिले दुई वर्ष घटाएकामा फेरि दुई महिना बढाइएको उनीहरूको भनाइ छ । ‘शैक्षिक प्रमाणपत्रमा सिग्देलको जन्ममिति २०२१ चैत १९ रहेको छ । तर, १९ माघ २०२३ कायम गराएर जागिर लम्ब्याउँदै गएका मात्रै छैनन्, उनी भविष्यमा सैनिक प्रमुख बन्ने लाइनमा छन्,’ अख्तियारमा परेको निवेदनमा लेखिएको छ ।

सेनाभित्रको उमेर विवाद छानविन गर्नुपर्ने संसदीय समितिको माग
नेपाली सेनाका उच्च अधिकारीहरूको उमेर विवादका घटनामा संसदीय समितिले चासो देखाएको छ । प्रतिनिधिसभा अन्तर्गतको राज्य व्यवस्था तथा सुशासन समितिले सेनाभित्र पछिल्लो समय उठेका उमेर विवादका विषयमा चासो देखाएको हो । सरकारी स्रोतका अनुसार सेनाभित्रको उमेर विवादको विषयलाई लिएर राज्य व्यवस्था तथा सुशासन समितिले सेनाभित्रको जन्ममिति विवादउपर छानविन गर्नुपर्ने माग गरेको छ ।

समितिका सभापति रामहरि खतिवडाले रक्षा सचिव किरणराज शर्मा र मुख्य सचिव वैकुण्ठ अर्यालसँग पनि भेटवार्ता गरिसक्नु भएको छ । सभापति खतिवडाले केही दिनभित्रमा समितिमा सेनाका कुनै एक मात्र अधिकारी नभएर समग्र पदाधिकारीहरूकै उमेरको विषयमा छलफल गर्नेसमेत बताउनुभएको छ । यस विषयमा चाँडै नै रक्षा मन्त्रालय र प्रधानसेनापति समेतलाई बोलाएर छलफल गर्ने समितिको तयारी रहेको खतिवडाको भनाइ छ ।

त्यस्तै, राज्य व्यवस्था तथा सुशासन समिति सदस्य तथा सांसद रघुजी पन्तले समेत सेनाभित्रको उमेर विवादका सम्बन्धमा नागरिकता र शैक्षिक प्रमाणपत्रको अध्ययन गर्ने काम अब सम्बन्धित निकायको भएका कारण रक्षा मन्त्रालयले गर्नुपर्ने बताउनुभएको छ । उहाँले यसअघि पूर्णचन्द्र थापा प्रधानसेनापति हुँदा उमेरमाथि छानविन गरेको भने पनि अहिले त्यसले पार लागेकाले सेनाको पनि प्रतिनिधि हुने गरी रक्षा मन्त्रालयको नेतृत्वमा एउटा छानविन समिति गठन गरी हालका जर्नेलहरू र भावी जर्नेलहरू सबैको उमेरलाई लिएर छानविन गर्नुपर्ने बताउनुभएको छ ।

सेनाभित्रैबाट किन भएन कारबाही ?
उपरथीविरुद्ध अख्तियारमा उजुरी पर्दा सेनाले भने त्यसबारे थाहा नभएको बताएको छ । सेनाका सूचना अधिकारी कृष्णप्रसाद भण्डारी सेनाले आफ्नो काम गरिरहेको र सैनिक अधिकारीका बारेमा अख्तियारमा परेको उजुरीबारेमा जानकारी नभएको बताउनुभयो ।

उपरथी सिग्देलको जन्ममिति पनि केरमेट भएको विषयमा अख्तियारले लेखी पठाए पनि रक्षा मन्त्रालयले समेत बेवास्ता गरेको छ । अख्तियारमा परेको निवेदनमा सेवा प्रवेश र बढुवामा किर्ते गर्ने सैनिक अधिकारीहरूविरुद्ध जंगी अड्डाले कठोर नीति नलिँदा माथिल्लो पदसम्म पुग्न नक्कली प्रमाणपत्र र नागरिकता किर्ते गर्नेहरू बढ्दै गएको र सेनाको छवि पनि धुमिल भएको भन्दै चिन्ता व्यक्त गरिएको छ । यस्तो गम्भीर दण्डनीय कार्यविरुद्ध समयमै छानविन गरी कारबाही नगर्ने हो भने सेनाभित्र किर्ते र नक्कलीहरूको बाहुल्य बढ्दै जाने र यसले राम्रा तथा योग्य सैनिक अधिकारीहरूको वृत्ति विकासमा असर पर्ने उल्लेख छ । ‘यसकारण सिग्देल लगायतका सैनिक अधिकारीहरूको नागरिकता र शैक्षिक प्रमाणपत्रमाथि छानविन गरी कारबाही गरिपाऊँ भनी यो निवेदन पेस गरेका छौँ,’ अख्तियारमा पेस भएको निवेदनमा भनिएको छ ।