परराष्ट्र मन्त्रीलाई भारतको बेवास्ता

काठमाडौं । प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीको भारत भ्रमणको मिति तय गर्ने अपेक्षासहित भएको परराष्ट्रमन्त्री डा. आरजु राणा देउवाको दिल्ली भ्रमण यसपटक पनि खल्लो भएको छ । मन्त्री देउवाको अथक प्रयासका बाबजुद भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीसँग भेट हुन सकेन । प्रधानमन्त्री मोदीसँग भेट गरेर आगामी जेठमा हुने सगरमाथा संवादको लागि निमन्त्रणा दिन र प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीको भारत भ्रमण निश्चित गर्ने उद्देश्यका साथ परराष्ट्रमन्त्री देउवाले नयाँदिल्लीमा भरमजदुर प्रयास गर्नुभएको थियो । तर, प्रधानमन्त्री मोदीसँग भेट सम्भव नभएपछि मन्त्री देउवा भारत भ्रमण सकेर शुक्रबार स्वदेश फर्किनुभएको छ । उहाँ नियमित स्वास्थ्य जाँच, तीर्थस्थल भ्रमण तथा रायसिना डायलगमा भाग लिन भन्दै फागुन २६ गते नयाँदिल्ली जानुभएको थियो ।

भारत भ्रमणका क्रममा डा. राणाले भारतीय समकक्षी डा. एस जयशंकर, माल्दोभाका उपप्रधानमन्त्री, जर्जिया, युक्रेन र फिलिपिन्सका मन्त्रीहरू लगायतसँग छुट्टाछुट्टै भेटवार्ता गर्नुभएको थियो । त्यसक्रममा जयशंकरसँगको भेटमा नेपाल र भारतबीचमा रहेका दुई पक्षीय संयन्त्रका बैठकहरूमा भएका प्रगतिको समीक्षा भएको परराष्ट्रमन्त्री डा. देउवाले जानकारी दिनुभएको छ ।

भेटमा नेपालमा आपूर्ति विद्युत् परिणाम बढाउन आग्रह गरेको पनि मन्त्री देउवाले बताउनुभयो । भारत भ्रमणमा रहँदा मन्त्री देउवाले अमेरिकाका राष्ट्रिय सुरक्षा परिषद्का वरिष्ठ निर्देशक रिक्की गेलसँगको भेटमा अमेरिकाले नेपाललाई दिँदै आएको आवश्यक सहयोगको निरन्तरताका लागि आग्रह गर्नुभएको थियो । त्यसक्रममा हमासले बन्धक बनाएका विपिन जोशीको रिहा तथा एमसिसीबारे पनि कुराकानी भएको मन्त्री देउवाले जानकारी दिनुभएको छ । यस्तै, युक्रेनी समकक्षीसँगको भेटमा उक्त देशमा बन्दीका रूपमा रहेका सातजना नेपाली नागरिकलाई रिहाइ र स्वदेश फिर्ताका लागि आग्रह गर्नुभएको थियो ।

मोदीलाई भेट्ने एजेण्डा थिएन, भेट्दा पनि भेटिनँ : डा. आरजु
परराष्ट्रमन्त्री डा.आरजु राणा देउवाले भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीसँग भेट्ने योजना नै नरहेको दाबी गर्नुभएको छ । शुक्रबार नयाँदिल्लीबाट काठमाडौं फर्केपछि त्रिभुवन विमानस्थलमा आयोजित पत्रकार सम्मेलनमा मन्त्री देउवाले आफ्नो भ्रमणको उद्देश्य प्रधानमन्त्रीसँग भेट्ने नरहेकाले भेट नभएको दाबी गर्नुभएको हो । प्रधानमन्त्री केपी शर्मा ओलीको भारत भ्रमणबारे गृहकार्य जारी रहेको उल्लेख गर्दै मन्त्री देउवाले भन्नुभयो, ‘प्रधानमन्त्रीको भारत भ्रमणबारे हामीले एजेण्डा तयार पारिरहेका छौँ । भेटेर फोटो मात्र खिचेर त हुँदैन । हामीले विभिन्न क्षेत्रमा सिरियसली काम गरिरहेका छौँ ।’ आफ्नो भारत भ्रमण लामो भएको भनेर टीका टिप्पणी भएको तर्फ आफू जानकार रहेको भन्दै उहाँले चार दिन धार्मिक भ्रमणमा रहेको र तीन दिन होलीको बिदाले समय लामो भएको बताउनुभयो । मन्त्री डा.देउवा भारतको झारखण्डस्थित बाबा वैद्यनाथ धाममा पूजाआजामा सहभागी हुनुभएको थियो । भारतको विदेश मन्त्रालयले १७ मार्चदेखि नयाँ दिल्लीमा आयोजना गर्ने राइसिना डायलगमा पनि परराष्ट्रमन्त्री देउवाले सम्बोधन गर्नुभएको थियो । उक्त डायलगमा मन्त्री डा.देउवासहित विश्वका विभिन्न देशका प्रधानमन्त्री तथा विदेशमन्त्रीहरूको सहभागिता रहेको थियो ।

सरकार परिवर्तन गर्ने भारतको आशय नदेखेको दाबी
परराष्ट्रमन्त्री डा. आरजु राणा देउवाले भारतले नेपालको प्रजातान्त्रिक प्रणालीलाई नै समर्थन गरेको बताउनुभएको छ । करिब दुई साता लामो भारत भ्रमण सकेर स्वदेश फर्कने क्रममा शुक्रबार त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा सञ्चारकर्मीसँगको कुराकानीमा भारतको गतिविधिबाटै उक्त कुरा स्पष्ट भएको दाबी गर्दै परराष्ट्रमन्त्री देउवाले भन्नुभयो, ‘राजनीतिक विषयमा हामीले खासै कुरा गरेनौँ तर उहाँहरूको सपोर्टचाहिँ डेमोक्रेटिक सिष्टमलाई नै छ । उहाँहरूको हरेक गतिविधिबाट हामीले बुझ्न जरुरी छ । अहिलेको गभर्मेन्टसँग एकदमै इन्गेज्ड हुनुहुन्छ । भारतीय समकक्षी एस जयशंकर र केही केन्द्रीय मन्त्रीसँग पनि भेटवार्ता भयो । सरकार नै परिवर्तन हुन्छ भन्ने आशय देखिनँ ।’

नेपाली फिर्ता गर्न युक्रेन तयार
परराष्ट्रमन्त्री डा.आरजु राणा देउवाले रुसी फौजमा भर्ना भएर युक्रेनसँग युद्धमा पुगेका सात नेपाली युद्धबन्दीहरू रिहाइ गर्न युक्रेन तयार भएको बताउनुभएको छ । परराष्ट्रमन्त्री देउवाले आफूले युक्रेनी समकक्षी एद्री सिबिहासँगको कुराकानीमा यस्तो भएको जानकारी दिनुभयो । जर्मनीस्थित नेपाली राजदूतलाई युक्रेन हेर्ने अख्तियारी दिएपछि त्यस्तो प्रक्रिया सुरु गर्ने युक्रेनी समकक्षीले बताएको उहाँको भनाइ छ । सन् २०२२ फेब्रुअरीबाट सुरु भएको रुसको युक्रेन हमलापछि रुसी फौजमा भर्ना भएका विदेशीहरूमा नेपालीहरू पनि थिए । युक्रेनविरुद्ध लड्ने क्रममा सात नेपालीहरू युक्रेनी सैनिकले पक्राउ गरेर युद्धबन्दी बनाएको थियो ।

भारत भ्रमणको निम्तो नपाउँदा प्रधानमन्त्रीलाई उकुसमुकुस
आफ्नो चौथो कार्यकालमा पहिलो विदेश भ्रमण दक्षिण छिमेकी देश भारतबाट गर्ने प्रधानमन्त्रीको चाहना पूरा हुन सकेन । पहिलो भ्रमण भारतबाट नहुने देखेपछि प्रधानमन्त्री ओलीले जारी कार्यकालमा चीनबाट विदेश भ्रमण सुरु गर्नुभएको थियो । प्रधानमन्त्री भएको आठ महिना पूरा हुँदासम्म पनि प्रधानमन्त्री ओलीको भारत भ्रमणको तिथि तय हुन सकेको छैन । एमाले अध्यक्ष ओलीले प्रधानमन्त्रीको जिम्मेवारी असार ३१ गते सम्हाल्नुभएको थियो । त्यही दिन भारतीय समकक्षी नरेन्द्र मोदीले सामाजिक सञ्जालमार्फत बधाई दिनुभएको थियो । तर, भारत भ्रमणको निम्तो दिनुभएन । सरकार गठन भएको करिब एक महिनापछि अर्थात् साउन २७ गते भारतीय विदेश सचिव विक्रम मिश्री नेपाल आउनुभएको थियो । मिश्रीमार्फत ओलीले भारतसँग सम्बन्ध सुधार गर्न चाहेको सन्देश पठाउनुको साथै भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीलाई नेपाल भ्रमणको निम्तो दिनुभएको थियो । तर, मिश्रीसँग मोदीको निम्तो कार्ड थिएन । त्यसको एक महिनापछि अर्थात् असोज दुई गते ओलीले परराष्ट्रमन्त्री डा. आरजु राणा देउवालाई दिल्ली पठाउनुभएको थियो । चारदिने भ्रमणका क्रममा राणाले समकक्षी एस जयशंकरका साथै मोदीसँग पनि भेटवार्ता गर्नुभयो । उहाँले ओलीका तर्फबाट मोदीलाई नेपाल भ्रमणको निम्ता दिनुभएको थियो । भारतबाट निम्तो नआएपछि प्रधानमन्त्री ओली गत मंसिर १७ गते चीन भ्रमणमा जानुभएको थियो । चीन भम्रणबाट फर्किएलगत्तै प्रधानमन्त्री ओलीले फेरि भारत भ्रमणको तयारी गर्नुभएको थियो । ओलीको भारत भ्रमणको चाँजोपाँजो मिलाउन परराष्ट्रमन्त्री आरजु राणा देउवा गत पुस चार गते युरोपबाटै नयाँ दिल्ली पुग्नुभएको थियो । प्रधानमन्त्री ओलीलाई भारत भ्रमण गराउने उद्देश्यसहित परराष्ट्रमन्त्री आरजु राणा देउवा पटक/पटक नयाँदिल्ली पुगे पनि यात्रा उपलब्धि शून्य जस्तै बन्न पुगेको छ । प्रधानमन्त्री ओलीले परराष्ट्रमन्त्री डा. देउवा मात्र नभई आफ्नै पार्टीका उपमहासचिव प्रदीप ज्ञवाली र उद्योगमन्त्री दामोदर भण्डारीमार्फत कार्ड प्रयोग गरे पनि भारत भ्रमणको निम्तो आएको छैन ।